Minh oan cho làng cờ
(ANTĐ) - Từ lâu, dễ phải đến cả trăm năm qua, khi các bậc cao niên dịch bản Hịch tướng sĩ văn của Trần Hưng Đạo, các thế hệ tiếp sau như chúng tôi và các con, cháu bây giờ vẫn cứ học trong sách giáo khoa câu văn dịch như sau:
Cựa gà trống đâm sao thủng áo giáp giặc
Mẹo cờ bạc dùng sao nổi việc bình nhung
Rồi trong quyển Lịch sử Việt Nam, dịch bài thơ của Thái sư Trần Quang Khải đã viết:
Chương Dương cướp giáo giặc
Hàm Tử bắt quân thù
Có điều gì chưa hợp lý trong hai câu đó?
… Tôi vốn có thú chơi gà chọi, từ khi bảy tám tuổi đã ôm gà cho bố tôi đi dự đấu các giải Xuân ở nhiều tỉnh miền Bắc, rồi cũng thấy mình nên đền ơn chú gà chọi bằng một số bài viết, cũng được vài bạn chọi gà khen…
Tôi đang thích thú thì người bạn đời của tôi chợt giễu cợt và nói:
- Cụ Trần Hưng Đạo không hề khen thú chọi gà!.
Cô ấy đọc một câu chữ Hán:
Hùng kê chi cự, bất túc dĩ xuyên lỗ giáp
(Cựa gà trống đâm sao thủng áo giáp giặc)
Quá đúng! Tôi phải suy nghĩ lại và đành tạm gác thú chơi gà chọi để ham mê thú chơi khác: Chơi Cờ tướng!
Rồi tôi cũng muốn đền đáp cờ đã mang lại nhiều thích thú cho mình, tôi góp với các bạn tôi một chương trình Làng cờ trên VCTV3, VTV4…
Nhưng rồi, cô ấy lại… cười, đọc câu thứ hai, lần này là câu văn dịch:
Mẹo cờ bạc dùng sao nổi việc binh nhung?...
Tôi lại một phen nữa giật mình…!
Thế rồi may sao gặp người cùng cảnh:
Tuần đầu tháng 12 vừa qua, tôi về Quảng Ninh thăm một người bạn, ông là Phạm Hoàng Dương - Phó Chủ tịch Liên đoàn Cờ Việt Nam, Chủ tịch Liên đoàn Cờ Quảng Ninh, ông còn là một doanh nghiệp giỏi, thường hảo tâm tài trợ cho các giải cờ của Việt Nam…
Ông bảo tôi:
- Mình thấy khó chấp nhận câu nói của cụ Trần Hưng Đạo, dù mình rất kính phục cụ, Mẹo cờ bạc…(!?) rõ ràng có ý chê, đánh giá thấp môn cờ… Lẽ nào thú chơi cờ tao nhã trong Cầm Kỳ Thi Họa, rồi các bậc quân vương cũng coi cờ như một môn có thể góp vào mưu lược trị quốc, an dân… mà lại bị coi rẻ như vậy, biết bao nhiêu người như các huấn luyện viên, các đấu thủ Cờ, các nhà tài trợ giải cờ khắp Việt Nam này, đã bỏ cả cuộc đời, cả tài sản vào nghệ thuật Cờ, chắc hẳn sẽ đau lòng khi nghe thấy câu chê ấy của cụ Trần, người mà ai cũng kính trọng… Anh xem giùm xem có ý gì không chính xác hay không?
Cảm động trước lời của ông Dương, tôi nói:
- Anh Dương ạ, tôi chưa xem lại nguyên bản nhưng chắc hẳn là không thể có chữ Kỳ bác trong nguyên bản của cụ được…
Rồi vội vã, tôi tìm trên mạng, thì đây hai câu nguyên bản là:
Hùng kê chi cự, bất túc dĩ xuyên lỗ giáp
Đổ bác chi thuật, bất túc dĩ thi quân mưu
Hóa ra cả trăm năm nay, không hề có chữ cờ (kỳ) mà các dịch giả từ Trần Trọng Kim, Bùi Kỷ đến v.v… cứ dùng một cách tùy tiện chữ mẹo cờ bạc…
“Đổ bác” chỉ có nghĩa là “đánh bạc” thôi…!
Vậy thì dịch đưa chữ “cờ” vào là không đúng ý tác giả.
Cụ Trần Hưng Đạo không hề có ý chê môn cờ…, tôi còn cho rằng cụ rất am tường môn này và áp dụng vào chiến lược, chiến thuật chống giặc Nguyên một cách tuyệt vời là khác…!
Và ta nên dịch lại là:
Mẹo bài bạc dùng sao nổi việc binh nhung…
Được thế thì Làng Cờ hẳn có căn cứ để trả lời người thân và mới… yên tâm cống hiến nốt cuộc đời mình cho nghệ thuật Cờ của dân tộc vậy.
Lê Kim Giao
An ninh Thủ đô - Văn hóa - Giải trí - Minh oan cho làng cờ
