Bản tin Y Tế: Stroke, Cancer, Prevention
Chào quý vị @};-
Hôm nay mình xin bàn tới một chủ đề tuy xưa như trái đất, nhưng rất quan trọng để biết cách phòng ngừa cho mình và cho cả người thân.
Càng tuổi về già, các mạch máu trong người dần dần mất đi khả năng đàn hồi, chúng trở nên cứng đi, khả năng vận chuyển máu đi khắp châu thân cũng kém hơn thời còn trẻ. Chưa nói đến chúng ta tiêu phụ quá nhiều chất béo, ăn quá nhiều đường, cộng thêm khoản ăn mặn thái quá, dẫn đến tình trạng các mạch máu bị tắc nghẽn vì tiêu thụ quá nhiều chất béo đi tới tình trạng sơ vữa động mạch (atherosclerosis), tăng sông cao vì cơ thể hấp thụ quá nhiều muối, đã thế chúng ta lại hảo ngọt và ăn thường xuyên, đi đến nguy cơ tiểu đường loại II.
Tổng hợp từ những risk factor trên cộng lại ta sẽ thấy rằng cao huyết áp, tiểu đường, cao mỡ, hút thuốc đều là những risk factor dẫn đến trụy tim, tai biến mạch máu não, thận suy, etc.
Để giúp quý vị biết cách phòng ngừa cho được hiệu quả, thì điều quan trọng chúng ta cần phải nhận ra được signs and symptoms (triệu chứng) của bệnh trước khi đối phó với nó.
Tin 1: Stroke
Quý vị có bao giờ tự hỏi rằng tại sao các Y Sĩ cứ lải nhải hoài về việc bớt ăn mặn hay không? Hậu quả của việc ăn quá mặn sẽ dẫn tới chuyện gì?
Xin thưa quý vị. Hypertension chính là risk factor hàng đầu gây ra tai biến mạch máu não. Kế đến mới là những risk factors khác như cao mỡ, tiểu đường, hút thuốc, etc. Khi quý vị ăn quá mặn, chất muối đầu tiên sẽ xuất hiện ở extracellular compartment, khi đó sẽ gia tăng sodium concentration level trong extracellular fluid. Chính chất muối đó sẽ gia tăng sự thẩm thấu của lưu lượng nước từ intracellular compartment ra khỏi tế bào và chạy vào extracellular compartment, làm cho số lượng nước bên ngoài tế bào dâng cao hơn mức bình thường. Khi đó môi trường nước bên trong của tế bào bị tụt xuống (chỉ 1 thoáng thôi). Vì thế các tế bào lại tưởng là mình thiếu nước, chúng kích hoạt hàng loạt các hormone và khởi động sympathetic nervous system để sửa lại tình trạng thiếu hụt nước bên trong của cells. Chính vì tình trạng này, cơ thế sẽ kích thích chúng ta uống nhiều nước vào để sửa lại tình trạng bị thiếu nước. Đó là lý do tại sao khi quý vị ăn mặn, bạn sẽ cần uống nước là vậy. Ai dè đâu, khi chúng ta uống thêm nước vào, lại cộng thêm số lượng nước đã sẵn có bên ngoài của tế bào, chúng lại càng tăng blood volume, làm gia tăng pressure ở các thành mạch, dẫn tới tình trạng hypertension. Đó là chưa nói đến chuyện chúng ta ăn quá nhiều chất béo thì càng gia tăng nguy cơ atherosclerosis (sơ vữa động mạch), dẫn đến tình trạng myocardial infarction, thận suy, tai biến, etc.
Hôm nay chúng ta chỉ bàn tới việc phòng ngừa và nhận ra những dấu hiệu của stroke. Để tìm hiểu thêm, mời quý vị cùng theo dõi những thông tin sau đây.
Khi quý vị bị huyết áp cao, miệng líu lưỡi lại, thì việc đầu tiên cần phải làm là gọi ngay 911 (ở Hoa Kỳ). Các bạn nào ở Việt Nam thì phải tìm mọi cách nào nhanh nhất để có thể đưa người thân vào nhà thương càng sớm càng tốt. Khi xe ambulance tới, họ sẽ đưa đến stroke center và sẽ được chữa trị ngay trong vòng 1 tiếng đồng hồ đầu. Tùy theo trường hợp mà chữa trị khác nhau.
Dấu hiệu của Stroke gồm có: Face dropping (một bên mặt bị xệ xuống), Arm weakness (yếu một bên arm, đưa cánh tay lên không được), Speech difficulty (nói không được), Time to call 911
Nếu chẳng may quý vị, hoặc thấy người thân, hiện đang có một trong những dấu hiệu trên thì việc đầu tiên là bấm ngay 911 tức thì. Sau đó, cố gắng nói thật to rằng: Stroke ! Stroke ! Stroke (nếu không nói được nguyên câu). Nếu nói được nguyên câu thì nói rằng "I am stroke".
Các quý vị ở Mỹ nên lưu ý: Khi quý vị gọi 911 thì phải nói rõ nguyên nhân của nó. Nếu quý vị chỉ gọi 911 mà không cho biết lý do rõ ràng, họ sẽ kéo cả 3 xe tới cùng một lúc (xe cảnh sát, xe cứu hỏa, xe ambulance). Đến khi đó quý vị trả bill té xỉu luôn :).
Sau đây là một vài hình ảnh giúp quý vị dễ nhớ khi gặp chuyện chẳng may.
Hay hoặc là...
Vậy! Quý vị cũng cần nên nhớ một vài quy tắc vàng sau đây: "Ăn để mà sống, chứ không phải sống để mà ăn". Năng tập thể dục đều đặn và thường xuyên. Nên hạn chế các chất ngọt và tinh bột (ăn nhiều thứ này thì gia tăng nguy cơ tiểu đường và làm lợi cho sự phát triển của các tế bào ung thư đấy). Nên ăn lạt để ngừa tăng sông và stroke. Hạn chế các chất béo và bỏ hút thuốc + sống lạc quan và yêu đời.
Tin 2: Trà Xanh & Coffee
Theo tin từ American Heart Association "Green Tea, Coffee may help lower risk of Stroke", March 14, 2013, thì những người nào uống trà xanh và coffee thường có thể giúp hạ thấp nguy cơ Stroke từ 20-30%, so với những người không bao giờ, hoặc hiếm khi dùng trà xanh và coffee hàng ngày.
Giáo sư-Tiến sĩ, Yoshihiro Kokubo, M.D., Ph.D., F.A.H.A., F.A.C.C., F.E.S.C., là tác giả của một công trình nghiên cứu bên Nhật Bản tại Japan’s National Cerebral and Cardiovascular Center đã cho biết thông tin trên qua hiệp hội American Heart Association.
Một cuộc nghiên cứu đã hỏi 83,269 người Nhật (adults) về những thói quen dùng trà xanh và coffee, theo dõi họ trong khoảng thời gian 13 năm. Kết quả cho thấy rằng những quý vị nào dùng trà xanh và coffee hàng ngày, đều giúp giảm nguy cơ stroke.
Theo nguồn tin cho biết quý vị nào uống tối thiểu 1 ly cafe hàng ngày thì đã giúp giảm nguy cơ bị stroke tới 20%, so với người không uống.
Những người uống từ 2 tới 3 tách trà xanh hàng ngày thì đã giúp giảm nguy cơ stroke tới 14% và những quý vị nào đã uống tối thiểu 4 tách trà xanh hàng ngày thì giúp giảm nguy cơ stroke tới 20%, so với những người không bao giờ uống.
Những người nào uống tối thiểu 1 ly cafe, hay hoặc 2 tách trà xanh hàng ngày thì đã giảm nguy cơ xuất huyết trong não (intracerebral hemorrhage) tới 32%, so với những người không hoặc hiếm khi uống.
Tưởng cũng xin nói thêm là những người tham gia trong cuộc nghiên cứu này tuối từ 45-74, chia đều giới tính, và không bị ung thư cũng như các bệnh về tim mạch.
Hiện tại các nhà khoa học gia vẫn chưa được rõ là làm thế nào green tea giúp giảm nguy cơ stroke. Tuy nhiên, các nhà khoa học thấy rằng chính hợp chất Catechin, a powerful water soluable polyphenol, có hiệu quả chống oxy hóa (anti-oxidant), chống viêm (anti-inflammatory effects) và chống đông máu (anti-thrombogenic effects). Người ta thấy rằng cứ 1 cup of green tea cung cấp khoảng 10-40 mg của polyphenols và có hiệu quả chống oxy hóa lớn hơn một serving của broccoli, spinach, carrots, hay strawberries.
Người ta cũng thấy rằng chất chlorogenic acid có trong coffee cũng giúp giảm bớt nguy cơ bị stroke bằng cách làm giảm đi cơ hội bị tiểu đường loại II.
Hiện tại các khoa học gia đang nghiên cứu thêm về hiệu quả của những hợp chất trên có trong coffee và green tea giúp giảm nguy cơ stroke.
Tin 3: Bảy bước cắt giảm nguy cơ ung thư
American Heart Association có đề nghị bảy bước giúp giảm nguy cơ ung thư cho chúng ta. Quý vị nên theo mà ứng dụng trong sinh hoạt hàng ngày nhé.
Step 1: Get Active
-AHA khuyên chúng ta phải tập thể dục tối thiểu là 150 phút mỗi tuần. Nếu mỗi ngày bạn chịu khó bỏ ra tối thiểu 30, và tập thể dục đều đặn mỗi ngày, bạn sẽ có được một sức khỏe tốt. Chính việc vận động đều đặn đó sẽ giúp bạn giảm đi nguy cơ về các bệnh tim mạch, tiểu đường, và tai biến. Nếu bạn không tập thể dục, các chất mỡ sẽ ít bị tiêu hao, chúng sẽ build up theo thời gian và bạn sẽ có những vấn đề về cao mỡ, tiểu đường và tăng sông. Không những thế, bạn sẽ tăng cân rất mau. Khi về già, các mạch máu cứng lại, cộng thêm chứng mập phì vì lười hoạt động, sẽ là trở ngại lớn cho việc giảm cân và cũng như phát sinh những hậu quả không tốt cho ta.
Sau khi dùng cơm chiều xong, vợ chồng con cái cùng nhau dạo chơi công viên, chạy bộ, chạy xe đạp, hay hoặc dắt chó đi chơi cũng vui. Những phương cách đó sẽ giúp ta không những có được sức khỏe tốt mà còn giúp ta thư giãn giảm stress sau 1 ngày làm việc mệt nhọc. Qua đó sẽ cho bạn 1 tâm trạng thư thái và yêu đời hơn.
Step 2: Control Cholesterol
- Cholesterol level nên dưới 200 milligrams per deciliter. Bạn nên nhớ rằng các chất mỡ, đường, và tinh bột chính là nguồn năng lượng chính nuôi các tế bào ác tính đấy. Vì thế ta nên giới hạn chúng.
- Cholesterol giúp tạo ra cell membranes và một số hormones. Tuy nhiên, nếu lượng cholesterol cao hơn mức bình thường, các LDL (mỡ xấu) sẽ kết hợp với những thành phần khác như white blood cells, platelet, fibrin tạo ra plaque. Plaque sẽ đóng vào các vein và mạch máu làm nghẽn tim, cũng như dẫn đến nguy cơ tai biến mạch máu não. Vì thế bạn nên thay đổi cách ăn uống sao cho lành mạnh bằng cách nên ăn nhiều rau quả, trái cây, và những thực phẩm có nhiều chất sợi, nên hạn chế dùng saturated fat (mỡ động vật) và các chất ngọt. Chịu khó tập thể dục, khám sức khỏe để theo dõi mực độ đường và mỡ theo định kỳ check up. Nếu làm được vậy, bạn sẽ có được 1 sức khỏe tốt và an lành.
Step 3: Eat better
- Quý vị nên ăn nhiều thành phần ngũ cốc, rau quả, trái cây, và những thực phẩm có nhiều chất sợi. Nên hạn chế các chất béo bao gồm cả saturated fats (mỡ động vật), ngọt, và muối. Ăn nhiều các chất béo và ngọt sẽ gia tăng nguy cơ tai biến, tiểu đường, và các bệnh về tim mạch đấy.
- Bạn nên ăn cá tối thiểu là 2 lần trong một tuần: Trong cá có chứa omega-3 fatty acids (i.e salmon, trout, herring) sẽ giúp bạn làm giảm nguy cơ các bệnh về tim mạch
Step 4: Manage Blood Pressure
- Huyết áp nên dưới 120/80. Thí dụ như 118/78 chẳng hạn. Khi quý vị bị tăng sông, nó sẽ ở với quý vị suốt đời đó. Hiện tại chưa có một phương pháp nào chữa dứt nọc hypertension 100% đâu. Trên thị trường quảng cáo đủ mọi thứ thuốc, nhưng nó chỉ trị ngọn chứ không trị gốc được đâu. Mọi quảng cáo chỉ có tính thương mại, nhưng không có thật. Ai mà quảng cáo với quý vị rằng thuốc "A" nào đó trị khỏi hẳn vĩnh viễn 100% hypertension đó là họ "gạt" quý vị đấy. Khi quý vị bị huyết áp cao, nó sẽ gia tăng nguy cơ tai biến mạch máu não đấy. Vì thế ta nên hạn chế các chất muối và tập an lạt là tốt nhất.
- Năng chịu khó tập thể dục, duy trì cân nặng lý tưởng của mình.
- Giảm stress bằng cách nghe nhạc, đi dạo, chạy bộ, dắt chó đi chơi, etc.
- Giới hạn alcohol và thuốc lá.
Step 5: Lose Weight
- Mình có chỉ các bạn tính BMI từ những bài trước. Bạn nên xem lại nhé. BMI nên dưới 25. Để mập sẽ gia tăng nguy cơ tiểu đường loại II đó. Nói một cách chung thì những người có BMI < 18.5, hoặc > 30, đều có mortality rate cao hơn so với người có BMI bình thường. Nếu BMI của quý vị nằm trong khoảng giữa của Normal rank thì đó là lý tưởng nhất.
Step 6: Reduce Blood Sugar
-Fasting blood sugar nên dưới 100. Bạn nên tránh ăn ngọt (i.e candy, cake, coca cola, etc). Các thứ này tăng nguy cơ tiểu đường thì không tốt đâu. The American Heart Association đã liệt kê tiểu đường là một trong sáu nguy cơ chính gây ra những biến chứng của tim mạch đấy.
- Khi bác sĩ cho bạn thuốc trị tiểu đường (loại II), bạn phải uống đều đặn và thường xuyên + tập thể dục thì mới đạt hiệu quả tối đa. Bạn nên nhớ rằng rằng không có một liệu pháp nào lành bằng tập thể dục (áp dụng phương pháp 5 phút đi nhanh, sau đó 5 phút đi chậm) dành cho những bệnh nhân bị tiểu đường. Khi quý vị tập như thế, nó sẽ gia tăng sự mẫn cảm của insulin đối với peripheral tissue của cơ thể. Qua phương pháp đi bộ như đã nêu, lượng đường bên ngoài extracellular fluid sẽ được hấp thụ vào bên trong tissue mau hơn và hiệu quả hơn bởi chức năng của insulin. Vì thế liệu pháp trên sẽ giúp quý vị hạ thấp lượng đường ở trong máu. Tôi sẽ nói rõ phương pháp này trong chương trình chia sẻ vào những kỳ tới.
Step 7: Stop Smoking
- Hút thuốc gia tăng nguy cơ ung thư miệng, thực quản, tụy tạng, phổi, tuyến tiền liệt, thận, etc. Ngoài ra cũng phải kể tới nguy cơ Stroke nữa đấy.
- Khói thuốc khi vào cớ thể, chúng sẽ làm tổn hại tới hệ thống tuần hoàn, gia tăng nguy cơ bệnh động mạch vành, làm cứng lại các mạch máu, và làm các mạch máu bị căng phình ra (aneurysm) dẫn tới tình trạng bể mạch máu thì lôi thôi lắm. Vì thế bạn nên giảm bớt, hoặc bỏ thuốc lá là thượng sách.
Tin 4: Carolies Restriction
Theo National Cancer Institutes, kết hợp với University of Philadelphia (chữa ung thư vú), ung thư phổi, ung thư tụy tạng (University of IOWA) và một số trường Đại Học Y Khoa ở Hoa Kỳ cùng kết hợp với nhau trong việc nghiên cứu cách điều chỉnh số lượng carolies intake nhằm giảm thiểu sự phát triển của các tế bào ung thư. Người ta thấy rằng nếu chúng ta bớt carolies đi sẽ giúp chúng ta sống lâu hơn.
Tại sao vậy? Nếu chúng ta ăn nhiều chất tinh bột (i.e mì, phở, các chất gạo, etc), các chất này sẽ hoán chuyển thành đường (glucose), chúng sẽ tạo ra môi trường thuận tiện cho các tế bào ung thu tăng trưởng rất mau, và kích thích insulin tiết ra nhiều hơn để hấp thụ số lượng đường đó vào bên trong các tế bào. Chính điều này vô tình tạo sự thuận tiện để nuôi sống các tế bào ác tính. Khi chúng ta ăn bớt tinh bột, các khoa học gia khám phá ra rằng, các tế bào ung thư chết ở trong mỡ từ các nguồn thực vật, và các thành phần mỡ từ trái cây (i.e avocado) và ketone.
Người ta thấy rằng mỡ từ byproduct của những sản phẩm như dầu cá, mỡ thực vật, hay từ traí cây và ketone làm cho tế bào ung thư nó chết đi dần. Do đó các nhà research khuyên ta nên bớt ăn các chất tinh bột, nhưng mỡ từ trái cây, thực vật, hay dầu olive thì ok. Do đó theo các nhà research của Duke University, họ nghĩ là nếu bệnh nhân bị cắt nhiếp hộ tuyến , hãy khuyên nên bớt ăn tinh bột , ngay cả những bệnh nhân bị ung thư vú, cũng khuyên restriction calories.
Research này được bảo trợ bởi National Cancer Institutes, University of IOWA, và Nutricia North America. Nhất là mới đây ta thấy có sự liên quan giữa insulin metabolic, obesity, exercise and cancer. Do đó NCI nhấn mạnh về restriction diet trong việc phòng ngừa ung thư.
Nếu chúng ta tuân thủ đúng những điều đã nêu ở trên thì sẽ giúp chúng ta có một sức khỏe tốt, trường thọ, lạc quan và yêu đời hơn.
Mình xin dừng tại đây. Xin hẹn quý vị trong kỳ chia sẻ tới.
Thân chào,
