Truyện xưa và nay - Đọc và ngẫm !!!
Truyện xưa:
Khổng Tử tự Trọng Ni có hai học trò là: Bật Tử Tiện và Khổng Miệt, hai người cùng làm quan một thời.
Trọng Ni qua chơi Khổng Miệt, hỏi rằng: "Từ khi ngươi ra làm quan được những điều gì, mất những điều gì?"
Khổng Miệt thưa:
"Từ khi tôi ra làm quan chưa được điều gì, mà đã mất ba điều:
1-Việc quan bận, không còn thời giờ học tập, vì thế mà học vấn không tấn tới;
2-Bổng lộc ít, không đủ chu cấp cho họ hàng, vì thế mà họ hàng không thân thiết;
3-Công việc nhiều không thể đi thăm người đau, viếng người chết, vì thế mà ăn ở với bầu bạn không được trọn vẹn".
Trọng Ni nghe nói không bằng lòng.
Sau ngài đến chơi Bật Tử Tiện, lại hỏi như hỏi Khổng Miệt.
Bật Tử Tiện thưa: "Từ khi tôi ra làm quan, chưa mất điều gì, mà đã được ba điều:
1-Những điều trước học nay đem ra thực hành vì thế mà học càng rõ;
2-Bổng lộc dù bạc, cũng có thể chu cấp ít nhiều cho họ hàng, vì thế mà họ hàng càng gần;
3-Việc quan tuy bận, song cũng bớt được ít thời giờ đi thăm người đau, viếng người chết, vì thế mà bầu bạn càng thân".
Trọng Ni nghe nói khen rằng: "Tử Tiện thực là người quân tử".
(Gia Ngữ)
Truyện nay:
Trần Tử tự Trọng Kỳ có hai học trò là: Tăng Lương và Nhan Sắc, hai người cùng được phong cấp đại sư và làm quan một thời.
Trọng Kỳ qua chơi Tăng Lương, hỏi rằng: "Từ khi ngươi được phong cấp đại sư ngươi được những điều gì, mất những điều gì?"
Tăng Lương thưa:
"Từ khi tôi được phong cấp đại sư chưa được điều gì, mà đã mất ba điều:
1-Không dám chơi với ai vì sợ mất tiếng, vì thế mà học vấn không tấn tới;
2-Bổng lộc ít, hơn nữa chẳng ai dám chơi độ với mình, nên lại càng ít, không đủ chu cấp cho họ hàng, vì thế mà họ hàng không thân thiết;
3-Thi đấu nhiều không thể đi thăm, giao tiếp, bàn luận với các kỳ hữu, vì thế mà ăn ở với bầu bạn không được trọn vẹn".
Trọng Kỳ nghe nói không bằng lòng.
Sau ngài đến chơi Nhan Sắc, lại hỏi như hỏi Tăng Lương..
Nhan Sắc thưa: "Từ khi tôi được phong cấp chưa mất điều gì, mà đã được ba điều:
1-Những điều trước học nay đem ra thực hành, viết nhiều bài trên TLKD vì thế mà học vấn ngày càng uyên thâm.
2-Bổng lộc dù bạc, cũng có thể chu cấp ít nhiều cho họ hàng, vì thế mà họ hàng càng gần; Hơn nữa còn đủ để treo giải cho những ai giải thế cờ tốt.
3- Việc tổ chức tuy bận, song cũng bớt được ít thời giờ đưa nhiều tin hay phục vụ các kỳ hữu nên được rất nhiều anh em Kỳ hữu mến mộ.
Trọng Kỳ nghe nói khen rằng: "Nhan Sắc thực đúng là người Hiền Tài".
________________________________________
Lời Bàn :
Hai đoạn này bày ra hai cái cảnh phản đối lại hẳn với nhau. Cũng là làm quan, mà một đàng "mất" một đàng "đuợc" khác nhau chẳng qua là chỉ do tự mình cả, chớ không phải nghề làm quan bó buộc mình phải như thế.
Ôi! làm quan tuy là bận việc, tuy là ít lương, tuy là hẹp thời giờ, mà vẫn học hành cho rộng thêm trí thức mà vẫn chu cấp được cả cho bà con, mà vẫn ân cần cả với chúng bạn, thì cũng đáng phục là ông quan quân tử thật.
Bận việc chung, lo cho anh em mà vẫn viết nhiều bài hay, sắc sảo. Bổng lộc không nhiều mà vẫn lo được cho gia đình lại còn treo giải cho người giải thế cờ. Được đông đảo kỳ hữu mến mộ. Thật quả là Hiền Tài vậy.
________________________________________
Giải Nghĩa :
Chu cấp: Chu - giúp, cấp - cho, giúp đỡ cho người ta những cái mà người cần đến.
Thân thiết: Gần gũi năng đi lại.
Thực hành: Đem ra làm thật sự.
Bạc: Mỏng, đối lại với hậu, đây là ít ỏi.
Trọng Kỳ với Trọng Ni, Tăng Lương với Tăng Sâm, Nhan Sắc với Nhan Hồi có quan hệ họ hàng gì không, quả thực tác giả không rõ.
