Bình luận trung cục, (trích từ sách Nguyên lí trung cục - Tôn Chí Vĩ)

Như hình vẽ, là ván cờ giữa đại sư Thái Phúc Như của Quảng Đông và tác giả (đại sư Tôn Chí Vĩ) Cục diện hình thành đến đây, bên đen đánh sai bố cục, tính nước cờ thiệt rất nhiều, cục diện lạc hậu. Hiện tại đến bên đỏ đi.

1. B3.1! X6-7
Bên đỏ thí tốt là nước hay, bên đen có 2 cách (a) X6/3, P2-5 S6.5, B3.1 sau đây bên đỏ chắc chắn bắt lại được quân, càng chiếm ưu. (b) B7.1 P5-3 bên đỏ tiên.
2. B7.1 M2.1
3. M7.6 X7-4
4. X2.4 P2-4
5. P5-6 X4-5
6. X8.7 B1.1
7. M6.7 X5-2
8. X8-9 X1.2
9. M7.9 X2/2
Bởi vì bên đen bố cục không đúng, bên đỏ nắm được thời cơ thí tốt 3, phóng mã lộ 7, xe lộ 8 tiến đè mã đen, chiếm được tiến thủ rất lớn. Đen không thể làm gì khác, đành thử chiến thuật bỏ trước lấy sau, hy vọng nhờ vào đổi quân mà giảm bớt áp lực.
10. P6-3 ....
Bình pháo soi tượng, “hoa nhi bất thực” tạo điều kiện cho bên đen chạy pháo khỏi bị xe nhòm. Chả bẳng cứ nhẹ nhàng qua sông tốt 7, thử xem biến hóa: B7.1 X2-1, B7.1 riêng quân tốt này đã làm đen liệt nửa người.
10. ..... P8-6
11. B7.1 P4-1
Dùng pháo ăn mã nhòm tốt biên, giữ xe tại lộ thoáng, ngầm nhử cho bên đỏ đi X2.3 bắt chết mã biên.
12. X2.3 ? ……
Bên đỏ sau khi tiến xe bắt được mã, tự nhiên mất tiên thủ; quân xe này phải mất đến 3 nước nữa mới phát huy được uy lực, có thể nói là “được chẳng bù mất”.
Lúc này, nên sửa thành X2-5! Bắt tốt đầu, bên đỏ chiếm chắc tiên thủ, giữ được ưu thế.
12. ….. X2.4
13. X2-1 X2-5
14. S4.5 X5-8
Như hình vẽ, 2 bên bước vào thời khắc quan trọng. Bên đỏ nếu giữ pháo mất tiên, chẳng bằng đi X1/1 X8/5, X1-3, bỏ lại pháo ăn 2 tốt, cục diện thành ra bên đỏ có nhiều tốt, binh chủng đa dạng, hơi ưu.

15. X1.1? P6.3
16. P3-6 …..
Bình pháo tai sĩ, chỉnh đốn hình trận, nếu không đi nước này, thì lên tượng nào cũng đều có điểm yếu.
16. …. V5.3
17. P2/4 P6-5
18. V3.5 P1-3
19. V7.9 X8-5
20. V9.7 X5-4
21. Tg5-4 X4-6
22. Tg4-5 P3-2
23. P6-8 X6-9
24. Tg5-4 X9-6
25. Tg4-5 X6-9
26. Tg5-4 X9-6
27. Tg4-5 X6.1
28. M1.3 X6/1
29. M3/2 …..
Nếu đi M3/1, X6.1 M1.3, X6/1 thì trở thành nước cờ lặp lại 2 bắt 1 bắt lại, theo luật cờ hồi đó 2 bên không đổi nước là hòa (nhưng luật cờ bây giờ là đen phạm luật, không muốn thua thì phải đổi nước-ND) Trong ván cờ, bên đỏ đã đặt mục tiêu cao so với khả năng, chỉ nghĩ đến quân số đông hơn, mà quên mất xe còn đang lạc ở tận biên, các quân vị trí đều chưa hay-đó là thiếu sót về phán đoán thế trận.
29. …. B7.1
Lúc này không thể chạy xe bắt đôi, vì nếu X6-8 P2-3, V7.5 M2.4 đen không lợi.
30. M2/4 X6-8
31. P2-4 B7.1
32. P4/2 Tg5-4
33. V7/9 X8-4
34. P8-6 X4-1
35. V9/7 P2-3
36. V7.9 V3/5
37. M4.2 P3.6
Tiến pháo bắt mã, có thể hạn chế hoạt động của xe đỏ lại vượt qua hàng rào phòng thủ của pháo gánh. Nếu đi ngay X1.1 thì P6-7, đen tạm thời hết đòn.
38. X1-2 X1.1
39. Tg5-4 X1/1
40. P4-1 B7.1
41. X2/4 B5.1
42. P1.4 X1-6
43. S5.4 B7.1
44. S6.5 B7.1
45. M2.1 X6-7
46. P6/1 ….
Nếu X2-3 thì đen đi X7-8
46. ….. P3/2
47. X2-3 ….
Đổi xe, bỏ mã-bắt buộc. Nếu đi M1.3 thì B7-6 sát cục.
47. …. X7-8
48. P6-3 P3-9
49. P1/3 X8-9 (đen thắng)
Đến đây, bên đen bắt lại quân, hình thành xe pháo 2 tốt đánh với xe pháo tốt khuyết tượng. Thế thắng đã rõ, các nước thừa không cần bình thêm.
Ván này, bên đỏ quá cậy đông quân, không chịu giản hóa thành hòa, cưỡng cờ đòi thắng, bị đen thắng ngược.

Đây cũng là một cục diện điển hình xuất hiện trong trận đấu giữa 2 đại sư. Bên đỏ kém một quân, nhưng có tiên thủ đến lượt đi.

1. V3.5 .....
Đỏ lên tượng đuổi xe, khiến xe đen phải chạy xuống chỗ xấu. Thà mất quân chứ không chịu mất tiên, kế hoạch chính xác. Nếu vội vàng bắt lại quân, đi X6-8 X1-3, X8/2 X3/2, V3.5 X3.1 bên đen nhiều tốt, binh chủng đa dạng lại chiếm hàng tốt, đen ưu rõ.
1. .... X1.2
2. B7.1 X8.5
Nếu đi B3.1 bỏ lại quân, thì sau khi ăn mã, đỏ phục nước X6.3 chiếm hàng tốt của bên đen, đỏ tiên thủ.
3. X6-8 P2.1
4. B7.1 M3/5
5. B3.1 .....
Thúc tốt cản xe, ý đồ P7.2 rồi P7-9.
5. ..... P6.4
6. B5.1 P6-1
Bên đen đông quân, nhưng lạc hậu thủ, không chịu khổ thủ, vì vậy phóng pháo bắt xe nổ sang tốt biên, ý đồ tập kết binh lực sang cánh phải, kế hoạch “tạo hình mở cờ”
7. P7.3 P1/1
8. B5.1 X8/2
9. B5-6 B7.1
10. X1-3 V3.5
11. B6.1 B5.1

12. V5.3? ....
Nước cờ tùy tiện khiến đen phá tan thế trận. Nên đi B6.1 bên đỏ vẫn chơi tốt. Thử một biến tiếp theo: B6.1 X8-3, B6.1 M5.7, P4.1 X3/3 (nếu X3-4, P7.5 S4.5, P4.5 sau sẽ đi P7-9 đen khó đỡ), P4-7 X3-1, X3-4 B7-6, Pt.3 M7.5, X4.4 B5.1 (nếu M5/3, Tg5-4 S4.5, P7-2 bên đỏ thắng thế), X4.2 M5.6, X4-9 Xs.3, X8.6 P1-4, Pt.2 S4.5, Pt-4 S5/4, P4-6 sát cục, đỏ thắng.
12. …. P2-4
13. S5/6 X1-3
14. V3/5 X3/1
15. X8-9 B1.1
16. X3.3 B5.1
17. B6.1 X8.6
18. P4/2 X8/2
19. V5/3 ....
Nếu đi X9/1 thì X8-5!, X9-5 P1.4, S6.5 X3.1, S5/6 X3/4, S6.5 X3.4, S5/6 X3/6, S6.5 X3.6, S5.6 X3/3, S6.5 X3-7, P4-9 X7-3, P9-6 B5.1 bên đen thắng thế.
19. .... X3/3
20. B6.1 X8-4
21. B6-5 S4.5
22. X3.3 B5-6
23. X3-5 X3.3
Ván này, sau khi bên đỏ mất quân đã lợi dụng được vị trí xe pháo bên đen không hay, thừa cơ đưa 2 tốt sang sông. Nhưng trong lúc đối công căng thẳng lại tùy tiện phi tượng ăn tốt sai lầm, bị đen phá trận.

Ván cờ tại giải đồng đội quốc gia Trung Quốc năm 1990, cầm đỏ là Tôn Thụ Thành của Hiệp hội thể thao Khai khoáng , cầm đen là tiếu tướng Cát Lâm Hồ Khánh Dương. Cục diện bên đỏ do pháo đầu mã đội hoành xe diễn thành, mã lộ 7 đã nhảy lên vai tượng, trông vẻ hung tợn. Nhưng 2 xe bên đen đều linh hoạt, sĩ tượng chỉnh tề, trận hình kiên cố khiến cho mã bên đỏ không có gì hay, lại trở thành mục tiêu công kích của bên đen, biến thành nhược điểm. Hiện tại là lượt bên đen đi.
1. ….. X8-7!
2. V3.1 …….
Đành phải lên tượng, nếu đi Ms.5 sẽ bị M7.6, B5.1 M6.5, M3/5 B5.1 bên đen ưu thế
2. …. P2.3!
Tiến pháo kị hà, nước hay công tốt đầu và mã, từ đây, cờ đen bước vào cảnh đẹp.
3. Ms.5 M7.6
4. P5-3 ….
Bình pháo bắt xe, chuẩn bị bỏ trước lấy sau, nếu đi B5.1 M6.5, M3/5 B5.1 bên đen ưu thế.
4. …. M6.5
5. X4.2 ….


Như hình vẽ, đen chuẩn bị nhảy mã bỏ xe, nước cờ cả gan bạo liệt, nếu chạy xe cục diện lại trở nên hòa hoãn, lỡ cơ hội.
5. ….. M5.3!!
6. P3.3 P2-5
7. S5.6 ….
Dương sĩ cản mã, nếu đi M5/3 X4.6, P3/2 P9.4 đen ưu.
7. ….. V5.7
8. X4-7 P9-5
9. X9-7 ….
Không thể đi X7/1 Pt.2 đen ưu.
9. ….. X4-2
10. P8.1 Mt/1
11. P8/3 X2.7
Tiến xe bắt sĩ, bỏ mã thể hiện rõ tinh thần quả cảm hiểu chiến của tiểu tướng, nếu đi M1.3, P8.3 M3/1, P8/3 hai bên không đổi thành hòa.
12. Xt-9 X2-4
13. P8.7 ….
Tiến pháo thí, làm uy lực trung lộ của bên đỏ bị chậm lại
13. … Ps-2
Ăn pháo lấy lại quân, nhưng nước hung hơn lại là M3/2, duy trì áp lực hùng mạnh ở trung lộ.
14. X9-8 P2-1
15. X7-8 ….
Song xe, chuẩn bị đổi xe để giảm bớt áp lực, nếu đi X8.4 bắt đôi, thì P1.5, X8-7 X4-5, Tg5-6 P1-4 đỏ khó đỡ.
15. … M3/4
16. Xs.2 X4/2
17. Xt.4 P1/1
18. Xt/1 …..

18. ….. B1.1?
Chậm - (Nước cờ này thường gặp ở loại “cục diện tĩnh” chứ không phải “cục diện động” như thế này) - nên đi S5.6 để lắp pháo đầu, tiếp theo có thể là Xt-7 P1-5 đen ưu lớn. 19. Xt-7 P1.1
20. X8.5 P1.5
21. X8/5 P1/1
22. X8.1 B1.1
23. B7.1 V7.5
Đoạn vừa rồi, vì đen lỡ thúc tốt, khiến nhịp độ trận chiến chậm lại. Thay vì lên tượng, đen nên đi P5-6, X7-5 P6/3 chuẩn bị lắp lại pháo đầu, vẫn tốt.
24. X7-5 M4.3
Nếu đi V5.3 ăn tốt, bên đỏ sẽ M3/4 P5-8, X5/2.
25. X5/1 …..

25. …. M3.1 ?
Nước vội, bị đấu xe. Nên đi X4-3 nếu đỏ tiếp tục B7.1 thì có thể M3.1 tránh được đấu xe, cờ vẫn dễ chơi.
26. X5-6 X4-2
27. X8.1 M1.2
28. X6/1 P5/2
29. X6.2 P5.2
30. X6/2 P5/2
31. B7-6 ....
Vì bên đen lỡ bị đấu xe, cục diện lại trở thành có xe phá không xe.
Hơn nữa, pháo mã đen ở biên bị khống chế, bên đỏ có lợi.
31. ..... P5-7
32. M3/4 P7/2
33. M4.5 S5.6
34. M5.6 S6.5
35. B6-5 M2.1
36. X6-9 M1.3
37. Tg5-6 M3/5
38. S4.5 P1-3
39. X9-5 M5.7
40. B5.1 P3/4
Thoái pháo, thêm một lần tính nhầm, thành ra chóng bại. Nếu đi P7-6 vẫn tạm chống cự.
41. B5.1 V7/5
42. X5-3 P3-4
43. M6/7 (đỏ thắng thế)
Đến đây, đỏ tất ăn hơn một quân, phản bại vi thắng.
Ván này, bên đen phản tiên từ trung cục, đi cờ hung tợn và chặt chẽ, sau đáng tiếc đi nhầm, trao thắng lợi cho bên đỏ.