Nhân tướng học trong ca dao tục ngữ.
Theo quan niệm Á Đông, con người là một sinh vật, luôn luôn biến đổi, do đó các nét tướng cũng biến chuyển theo tâm hồn. Quan niệm này thực tiễn và phù hợp với dịch lý (proceus dialectique) của vạn vật. Đây cũng là một ý niệm căn bản của nhân tướng học Á Đông.
Nguyên tắc nhân tướng học, trước tiên là quan sát một cách tổng quát, để có ý niệm sơ khởi về sự cân xứng chung về hình thể, rồi sau đó mới đi sâu vào chi tiết của từng nét, từng khúc nhỏ hơn. Dân ta phân loại 4 loại người sau đây: “nhất lé, nhì lùn, tam hô, tữ rỗ”. Những người lé mắt, thấp quá, hô răng và nhất là rỗ mặt đều thuộc loại xấu tướng. Nếu không xấu về cuộc đời thì ít nhất cũng xấu về phương diện thẩm mỹ. Người mặt rỗ lại càng bị thiệt thòi hơn:
Tóc ngắn thì tóc lại dài
Ba tuồng mặt rỗ đá mài không trơn
Hoặc là: Mặt rỗ như tổ ong bầu
Cái răng khấp khểnh như cầu rửa chân
Nói đến mặt thì phải nói đến đầu. Trong con người đầu ở vị trí cao hơn cả, do đó đầu cũng đáng để ý trước tiên. Người ta ưa đầu tròn, gót vuông, mà không ưa đầu nhọn, đít lệch vì những người này cuộc đời thế nào cũng long đong, khổ sở.
Đầu to chưa phải đã là tốt, vì to đầu mà dại thì lại càng dễ bị chê. Trên đầu có tóc. Tóc quan hệ với đàn bà con gái hơn đàn ông:
Đàn bà tốt tóc thì sang
Đàn ông tốt tóc chỉ mang nặng đầu
Đàn bà cần tóc để làm đẹp, vì cái răng, cái tóc là góc con người, còn đàn ông để tóc dài chẳng được cái tích sự gì cả, chỉ tổ tốn tiền mua xà phòng thơm! Nhưng đàn bà tóc phải dài và phải mềm như mây thì mới tốt. Đàn ông mà tóc rễ tre, mày chổi sẽ là hạng cứng cỏi, ngang tàng không coi ai ra gì.
Về tướng mặt: Đàn bà ai có mặt trái xoan là đẹp, đàn ông thì nên có mặt “chữ điền”:
Mặt má bầu coi lâu muốn chưởi
Mặt chữ điền tiền rưỡi muốn mua
Điền là ruộng, mặt chữ điền là mặt vuông vức như đám ruộng. Đàn bà cần tròn trịa, đàn ông cần vuông vức, đàn bà và đàn ông cái gì cũng khác xa nhau thật. Nhưng dù đàn ông và đàn bà, người nào gương mặt cũng nên thanh tao, không nên nổi thịt lên nhiều quá.
Những người mặt nạc dạn dày
Mo nang trôi sấp biết ngày nào khôn?
Gặp những người mặt nạc này, dù là hạng có học đi nữa, nếu ta đem những chuyện văn chương nghệ thuật ra nói với họ thì đó quả là một điều lầm lẫn lớn lao trong đời vậy, vì nước sa đầu vịt.
Về mũi, ai cũng khen chiếc mũi dọc dừa vì nó đẹp. Tuy nhiên, đó chưa phải là tướng tốt
Những ai có mũi dọc dừa
Đẹp người nhưng lại lẳng lơ cũng nhiều
Lẳng lơ, từ hồi mới có trái đất, đã là một chứng bệnh nan y:
Chỉ đâu mà buộc ngang trời
Thuốc đâu mà chữa được người lẳng lơ
Vì vậy, những ai hiền lành, ăn chắc mặc bền, muốn tính chuyện trăm năm thì hãy tránh những chiếc mũi dọc dừa tai hại này ra.
Đàn ông ai có mũi sư tử thì đã lại giàu lại có quyền thế; cái mũi diều hâu báo cho ta biết chủ nhân của nó là hạng người độc ác, nham hiểm.
Môi cũng cho ta biết khá nhiều về tình cảm con người, nhất là về đàn bà... Người ta nói rằng: Môi dày ăn vụng đã xong
Môi mỏng hay hớt, môi cong hay hờn
Nhưng môi dày, môi mỏng hoặc môi cong đi nữa cũng không xấu bằng môi thâm “Cua thâm càng, nàng thâm môi” là đồ vất đi, không còn giá trị gì nữa. Môi thâm đi liền với mắt bạc thì càng đáng sợ. Cha mẹ thường khuyên con cái:
Những người mắt bạc, thâm môi
Râu rìa lông ngực chớ chơi bạn cùng
Mắt trắng, môi thâm, da thiết bì chính là tướng của hạng người gian xảo, tàn ác, vô tư cách. Người đứng đắn cũng như những bậc hiền phụ bao giờ cũng có môi hồng, răng trắng cả.
Nói đến môi tức là nói đến miệng. Đàn ông miệng rộng bao nhiêu tốt bấy nhiêu, còn đàn bà thì ngược lại:
Đàn ông miệng rộng có tài
Đàn bà miệng rộng điếc tai xóm làng
Sợ chưa rõ, người ta giải thích thêm:
Đàn ông miệng rộng thì sang
Đàn bà miệng rộng tan hoang cửa nhà
Thật ra, trên khuôn mặt người ta, con mắt giữ vai trò quan trọng hơn cả. Cha mẹ đi chọn vợ cho con gọi là “Đi coi mắt”. Trong phép vẽ thời xưa, con mắt được vẽ sau cùng, vào lúc nào họa sĩ thấy tâm hồn mình thanh thản nhất. Người ta gọi là lúc điểm nhãn. Con mắt thu tóm được tinh thần của bức tranh cũng như nó biểu lộ sự sống và ý chí của một con người. Do đó nhìn ai, trước hết ta nhìn vào mắt của người ấy. Con mắt giúp ta quan sát, phán xét mọi vật, vì con mắt là mặt đồng cân. Nhìn vào mắt ta có thể biết một người khôn ngoan hay ngu đần, thành thật hay giả dối:
Người khôn con mắt đen sì
Người dại con mắt nửa chì nửa thau.
Ngoài một cá nhân, người ta còn nhận thấy đàn ông và đàn bà, mỗi phái phải có một nét tướng riêng thích hợp với phái của mình
Đàn ông không râu bất nghì
Đàn bà không vú lấy gì nuôi con
Đã là thân tu mi nam tử thì phải có râu, nhưng đàn ông không nên có râu rìa lông ngực, còn đàn bà thì tướng pháp không cho biết vú thế nào là tốt, nhưng lại cho biết những điểm khác kỹ hơn:
Những người thắt đáy lưng ong
Vừa khéo chiều chồng lại khéo nuôi con
Những người béo trục béo tròn
Ăn vụng như chớp, đánh con cả ngày
Lưng ong là lưng nhỏ như lưng con ong. Những người mập thường ăn nhiều (vì ăn nhiều nên mới mập). ăn nhiều nhưng nhà nghèo lấy đâu ra tiền để ăn, do đó có ít nên phải ăn vụng. Đã ăn vụng, con nít bắt được, nó đòi không cho thì phải đánh nó chứ làm sao? Nhưng chưa hết. Những bà béo lúc này nổi xung lên còn dám đánh luôn cả chồng nữa, không phải đánh con mà thôi vì đã ăn vụng thứ này thì người ta cũng có thể ăn vụng được thứ khác.
Trong cơ thể con người, chân tay cũng đáng để ý lắm. Khôn ngoan hiện ra mày mặt, què quặt hiện ra chân tay. Người ta thường nói: hạng vai u, thịt bắp mồ hôi dầu ở trên chắc chắn là có tai dùi đục, chân bàn cuốc, để làm những công việc nặng nhọc. Đàn bà ai có tay búp măng được coi là người sang trọng, sung sướng. Những ai có tướng tay dài quá gối cũng được coi là người sung sướng nốt vì thấy trên đời này không có việc gì đáng cho mình làm cả.
Đến đây, ta có thể hiểu được phần nào cách xem tướng của dân tộc ta. Cách xem đó hoàn toàn dựa vào kinh nghiệm thực tế nên ta có những so sánh đầy hình ảnh: mũi diều hâu, miệng thổi lửa, tay dùi đục, chân bàn cuốc, răng chuột, tóc mây, mắt ếch, mày liễu, mặt hoa da phấn... Nhưng cả tướng tốt lẫn tướng xấu đều không có bên nào đi đến chỗ quá đáng, khen hay chê đều vừa phải. Người ta nói đến những điều trên một cách tự nhiên, không hề có dụng ý khuyên bảo ai.
Biết tướng số nhưng vẫn không để mình lệ thuộc vào tướng số, người ta còn muốn vươn tới một cái gì đó cao hơn, để: tận kỳ tích dĩ chí ư mạng (ráng hết sức mình mới biết mệnh trời). Đó là cái nguyên lý để cho: không ai giàu ba họ, không ai khó ba đời. Thế cho nên trong đời sống hàng ngày, dân ta luôn luôn dùng tình cảm và nhân nghĩa mà cư xử với nhau. Có lẽ đó là cái tướng tốt chung của người Việt Nam vậy.
(st)
