Nghiên cứu cờ tàn bằng máy tính - cập nhật những nghiên cứu mới

[chezz]

4. Lomonosov
Sau sự ra đời của CSDLTC Nalimov 6 quân, cộng đồng cờ máy đã ngay lập tức bắt tay vào xây dựng CSDLTC cho 7 quân từ giữa những năm 2000. Chỉ một quân thêm vào thôi đã làm dữ liệu tăng trên 100 lần và đòi hỏi máy tính phải có bộ nhớ khổng lồ để xây dựng nên chúng rất đắt đỏ, tốn hàng chục nghìn đô (kể cả đến năm nay 2017). Người ta cũng tính rằng phải mất nhiều năm nữa mới làm xong.

Ronald de Man tác giả của syzygy, người đã viết phần tạo CSDLTC nhanh nhất hiện nay đã ước chừng để bộ tạo CSDLTC của ông làm việc với 7 quân thì cần có máy tính có 1 TB bộ nhớ và chạy máy 5, 6 năm. Hiện thị trường máy tính đang phổ biến các thanh RAM 16 GB. Như vậy cần trên 60 thanh, riêng số RAM này tốn cỡ 15 nghìn đô.

Thỉnh thoảng có nhà nghiên cứu tuyên bố làm xong một vài tàn cuộc đơn lẻ. Ví dụ ông đã tuyên bố tìm ra ván cờ tàn dài đến trên 500 nước.

Cuối cùng điều bất ngờ đã xẩy ra. Năm 2013 CSDLTC 7 quân được tuyên bố đã tạo xong. Hai tiến sĩ Zakharov và Makhnichev ở trường Đại học Tổng hợp Quốc gia Lomonosov (Nga) dùng siêu máy tính của trường (có trên 50 nghìn bộ vi xử lý, tổng bộ nhớ RAM trên 90 TB), chạy ròng rã 6 tháng để xây dựng nên CSDLTC này. Do đó hai ông đã lấy tên của trường làm tên cho CSDLTC. Nó có kích thước lên tới 140 TB - máy tính để bàn của tôi có đĩa cứng 1 TB - phải cần 140 máy tính như vậy. Vì kích thước lớn người ta không phát hành được - giống như tình trạng của Thompson lúc ban đầu. Tuy vậy người ta cho phép người dùng truy cập nó qua Internet. Nhưng do tốc độ Internet chậm, không ai dùng nó cho engine mà chủ yếu chỉ để tra cứu hay nghiên cứu. Trang web này lại chỉ cho dùng miễn phí với rất nhiều hạn chế, người dùng thật sự phải trả phí nên cũng là một hạn chế lớn.

Ví dụ thế cờ dưới đây là cờ tàn giữa hai danh thủ Steinitz và Gunsberg trong giải Vô địch Thế giới (New York, 1890-1891). Ván cờ có kết quả hoà nhưng người ta cho rằng Gunsberg có thể thắng. Sau nước 73. Ra4+ ông đã đi 73…Kf3. Nhưng theo Lomonosov CSDLTC ông sẽ thắng ván cờ nếu đi 73…Kd5, lời giải sau 122 năm.



(Còn tiếp)

[chezz]

5. Syzygy

Syzygy (tên của hiện tượng thiên văn có ba hành tinh sắp thẳng hàng) do Ronald de Man thiết kế và viết chương trình. Ông là một nhà Toán - Tin học đồng thời là một luật sư người Hà Lan. Về cơ bản, nó dùng cách mã hoá tương tự như Edwards / Nalimov. Nó hơi khác Nalimov ở chỗ ông dùng dữ liệu dạng DTZ50 thay cho DTM (cũng một kiểu tìm đường chiếu hết). Điểm đặc biệt là Ronald tập trung vào nén dữ liệu, sử dụng cách thức rất thông minh và cắt bớt dữ liệu của một bên cờ. Tất cả đã làm Syzygy đạt được mức siêu nén, nhỏ hơn tất cả các CSDLTC khác. Tổng kích thước của loại 5 quân cờ giờ chỉ còn dưới 1 GB, nhỏ cỡ 1/7 GB của Nalimov (thực ra nếu có đủ dữ liệu cho cả hai bên thì phải trên 2 GB, tức là nhỏ bằng cỡ 1/3). Còn loại 6 quân chỉ đến 150 GB, nhỏ hơn 3 lần.

Có một điều thú vị: Do có kích thước nhỏ đến bất ngờ, tác giả lại công bố vào ngày 1/4 (năm 2013), nhiều người cứ bán tín bán nghi mãi rằng đó chỉ là một cú lừa (chơi khăm), một trò đùa Cá tháng Tư!

Khi công bố, Ronald chỉ cung cấp các chương trình (dạng mã nguồn), không có phần dữ liệu. Nhưng chỉ sau một thời gian ngắn, một vài người dùng dùng các công cụ do Ronald cung cấp đã tạo ra các CSDLTC Syzygy 5 và 6 quân cờ.

Do có kích thước nhỏ ấn tượng này, người dùng đã có thể dễ dàng download và lưu trữ. Ngay lập tức Syzygy trở nên phổ biến khi có hàng loạt người viết cờ và người dùng quay ra sử dụng nó. Nhiều người ví von rằng CSDLTC Nalimov đã trở thành đồ cổ. Vẫn có người dùng nhưng sẽ ngày càng ít đi.

Ở giải cờ máy vô địch thế giới năm 2017, trong 4 chương trình đỉnh cao tham gia, chỉ có một dùng Nalimov. Ba cái kia dùng Syzygy. Còn năm nay 2018 toàn bộ chương trình thi đấu đều dùng Syzygy.

Khi tôi đang chuẩn bị đăng phần viết trước thì nhận được tin sốc cả làng cờ: Bojun Guo một lập trình viên Trung Quốc đã hoàn thành CSDL Syzygy 7 quân cờ. Anh ta đã chạy chương trình này trên một máy vi tính có 8 bộ vi xử lý Intel Premier với tổng luồng lên tới 384. Riêng số CPU này có trị giá hơn 50 nghìn đô. Cùng với bộ nhớ rất khủng nữa 1.5 TB và loạt đĩa cứng đắt tiền khiến cả cỗ máy có giá trên 90 nghìn đô. Anh ta đã chạy chương trình ròng rã trong 5 tháng để tạo ra CSDL 7 quân. Đó là khối lượng công việc mà cỗ siêu máy tính trị giá 63 triệu tại Đại học Lomonosov phải chạy trong 6 tháng.

(còn nữa: phần tiếp theo sẽ viết về CSDLTC của cờ Tướng )