Bệnh thống phong

[Tontu]

Chào toàn thể quý thành viên

Hôm nay mình xin giới thiệu tới toàn thể quý thành viên một đề tài rất quen thuộc nói về bệnh gout. Bài viết này sẽ giúp cho quý vị biết rõ hơn nguyên do từ đâu, cách thức phòng ngừa và chữa trị.

I. Sơ lược về bệnh gout

Bệnh thống phong còn được biết với cái tên là căn bệnh của người giàu “rich man”. Tại sao người ta lại gọi chúng là “rich man”? Bệnh này rất thường thấy ở các nước Phương Tây vì chế độ ăn uống quá dư thừa, nào là rượu bia và “red meat”. Bất cứ ai ăn thường xuyên thịt đỏ (i.e thịt bò) và alcohol abuse thì đều gia tăng nguy cơ bệnh gout, đặc biệt là phái nam.

Bệnh thống phong là do cơ thể không đào thải ra được một số lượng uric acid dẫn tới hậu quả số lượng uric acid (monosodium urate) tồn đọng lại và tích tụ trong các lớp mô và tuần hoàn trong máu. Khi số lượng uric acid vượt quá mức cho phép sẽ dẫn tới những nguy cơ bao gồm đau các khớp cấp tính hay kinh niên. Ngoài ra còn gia tăng nguy cơ sạn thận (staghorn calculi), gouty nephropathy (gout deposits in the kidneys), và papillary necrosis (cấu trúc papillary của thận bị chai).

Gout arthritis (viêm khớp bởi gout) là một tình trạng người bệnh cảm thấy đột nhiên rất đau, và sưng đỏ ở các joints, đặc biệt là ở ngón chân cái. Chứng bệnh này thường thấy ở phái nam với độ tuổi khoảng 40. Khi lưu lượng uric acid (monosodium urate) tích tụ ở các joints và lớp mô nhiều năm sẽ dẫn tới tình trạng viêm kinh niên. Tuy nhiên, bệnh gout hoàn toàn chữa được bằng thuốc.

II. Dấu hiệu và triệu chứng của gout

1. Sưng đỏ, tấy, sờ vào thấy nóng và mềm.

2. Những chỗ nối khác cũng có thể bị như: đầu gối, mắt cá, ngón tay, khuỷu tay, gót chân, ngón chân cái (hầu hết thông thường bị).

3. Sốt (ít khi thấy).

4. Sạn thận.

- Khi lượng uric acid tăng cao trong máu (hyperuricemia) có thể dẫn tới tình trạng urate nephropathy (Fig 8). Tuy nhiên, hiện tượng hyperuricemia không đáng tin cậy để chuẩn đoán gout. X-rays là liệu pháp căn bản để xác định những chỗ nối bị tổn thương.

- Ngoài ra còn tăng nguy cơ papillary necrosis (Fig 9).

III. Nguyên nhân bệnh gout

Có nhiều nguyên nhân gây ra bệnh gout bao gồm chế độ ăn uống, những gene di truyền, lạm dụng alcohol, mập phì,và ảnh hưởng do thuốc gây ra. Tuy nhiên, hyperuricemia là nguyên do căn bản gây ra gout. Hấu hết các trường hợp gây ra gout là do thận không thải được uric acid vào trong nước tiểu vì thế lượng uric acid tuần hoàn trong máu dẫn tới hiện tượng hyperuricemia.

1. Chế độ ăn uống

- Những người lạm dụng rượu bia nhiều.

- Những người ăn nhiều thịt đỏ (i.e thịt bò).

- Uống quá nhiều dầu cá cũng tăng nguy cơ.

2. Yếu tố di truyền

- Đây là trường hợp ở những bệnh nhân mà thiếu đi chất xúc tác (enzyme) trong quá trình chuyển hoá của hypoxanthine thành IMP, và guanine thành GMP bởi enzyme hypoxanthine-guanine phosphoribosyltransferase (HGPRT) mà tìm thấy trong hội chứng Lesch-Nyhan syndrome (rối loạn về thần kinh + nhận thức + tinh hoàn bị teo + hyperuricemia + thiếu máu).

- Von Gierke’s disease: gây ra bởi thiếu enzyme glucose-6-phosphatase --> đường thấp (hypoglycemia) + acidosis + hyperuricemia + hypertriglyceridemia (hàm lượng triglyceride tăng trong máu).

3. Những yếu tố khác

- Suy thận, nhiễm độc trì, mất nước hoặc uống ít nước.

- Những người mập phì.

4. Gây ra bởi thuốc

- Những loại thuốc lợi tiểu (diuretics), aspirin, allopurinol, niacin.

- Những loại thuốc đè immune (immunosuppressive drugs) chẳng hạn như: cyclosporine, tacrolimus.

IV. Bệnh lý học

Bệnh gout là do một quá trình rối loạn của purine metabolism dẫn tới tình trạng số lượng purine sản xuất ra quá nhiều mà trong đó uric acid là hậu quả của quá trình chuyển hóa của purine mà ra. Khi thận bị suy yếu, kidneys không đủ sức thải uric acid vào trong nước tiểu vì thế các tinh thể monosodium urate này kích hoạt interleukin 1 (IL-1) tác động vào immune tạo ra phản ứng viêm.

Uric acids được kết tinh từ supersaturated extracellular fluid (những dung dịch bên ngoài các gian ngăn của tế bào mà có tính bảo hòa cao) mà không tan được hết. Khi đó chúng sẽ tạo ra những tinh thể (crystals) và kích hoạt các chức năng của neutrophils dẫn tới quá trình phagocytes (ăn các tế bào của extracellular matrix) mà tạo ra hàng loạt quá trình viêm.

Bất cứ quá trình nào làm ảnh hưởng tới extracellular matrix (proteoglycans, collagen và chondroitin sulfate) thì đều gây thương tổn tới các lớp mô và sụn của các joints.

Ngoài ra khi thận bị yếu, hàm lượng acidosis tăng cao hơn mức bình thường cũng làm tình trạng trở nên nặng hơn.

Các loại thuốc trị tăng sông dưới dạng diuretics, cũng như các loại immunosuppressive drugs (dùng cho những bệnh nhân sau khi cấy thận, hay các cơ phận) đều gây hại cho các lớp mô và sụn.

V. Cách phòng ngừa

1. Tránh ăn những thực phẩm có nhiều chất béo (high-cholesterol).

2. Tránh ăn nhiều thực phẩm như thịt đỏ, bộ phận của các động vật (gan, thận, cật, etc) và shellfish vì những thực phẩm này có hàm lượng purine rất cao. Khi đó chúng sẽ dễ dàng chuyển hoá thành uric acid. Nếu thận không thải được uric acid vào nước tiều thì sẽ gia tăng nguy cơ bị gout.

3. Giới hạn các chất alcohol và bia.

4. Uống nhiều nước.

5. Tránh uống quá nhiều chất ngọt dưới dạng fructose.

6. Không nên lạm dụng Vitamin C, aspirin, diuretics (thuốc lợi tiểu).

VI. Cách giảm đau

1. Dùng nước đá (ice packs)
- Nước đá giúp xoa dịu chỗ đau và giảm viêm.

2. Uống nhiều nước
- Giúp cho thận thải bớt uric acid vào nước tiếu.

3. Dùng nước trái cây
- Cherry juice giúp giảm cường độ của gout.

VII. Trị bệnh gout

1. Nếu viêm cấp tính (Acute gout)

- Nonsteroidal anti-inflammatory drugs: Indomethacin, ibuprofen, celecoxib, naproxen. Những thuốc trên giúp giảm đau cấp thời. Nếu bạn đã và đang bị đau bao tử hay lở loét bao tử thì nên hỏi ý kiến của bác sĩ trước khi dùng thuốc những thuốc trên. Đặc biệt là không được dùng aspirin đối với người đã và đang đau bao tử. Ngoài nếu bạn đang uống Coumadin (thuốc loãng máu), hay có bất cứ vấn đề nào có liên quan tới bệnh thận thì nên hỏi ý kiến của Y Sĩ trước khi dùng thuốc. Việc sử dụng thiếu hiểu biết chỉ gây hại mà thôi.

- Colchicine (colcrys): Thuốc này giúp giảm đau cấp tính. Tuy nhiên, nếu bạn đang có những vấn đề về bệnh gan và thận thì phải thông báo cho bác sĩ biết ngay. Không được tùy tiện uống một cách thiếu hiểu biết. Đối với người bị suy thận, đang lọc thận, hay thận yếu thì tuyệt đối không bao giờ dùng colchicines. Ngoài ra thuốc còn có một số phản ứng phụ như: thiếu máu, tê tay và chân (trong một số trường hợp), tiêu chảy, ói mửa, đau bụng và khó thở (trong một số trường hợp).

2. Nếu viêm kinh niên (chronic gout)

- Probenecid: Thuốc này giúp loại bỏ số lượng uric acid dư thừa qua nước tiểu. Một điều bạn cần phải nhớ uống tối thiểu 2L nước lọc khi dùng thuốc này . Tại sao? Việc uống nhiều nước khi sử dụng thuốc này để ngăn ngừa uric acid kidney stones. Còn nữa, nếu bạn có bất cứ vấn đề gì có liên quan tới “thận” thì cũng phải thành thật khai báo . Việc giấu diếm hay đánh đố bác sĩ thì đồng nghĩa với việc tàn nhẫn lấy chính mình mà thôi. Nếu bạn đang uống bất cứ thuốc gì thì cũng phải thành thật “khai báo”, không cần biết nó là thuốc tây hay tàu, hay bất cứ loại thuốc nào. Tại sao? Có một số loại thuốc tây như (captopril, penicillin, indomethacin, ketorolac, methotrexate, gancyclovir, etc) sẽ bị giảm đi hiệu quả thải ra của những thuốc trên khi dùng chung với Probenecid.

- Allopurinol: Thuốc này giảm đi sự hình thành của uric acid mà cơ thể tạo ra, đồng thời hạ thấp lượng uric acid trong máu. Có một vài điều bạn cũng cần phải lưu ý sau đây khi dùng thuốc này: Nếu bạn đang có vấn đề về “thận” thì cũng nên cho Y Sĩ biết để họ điều chỉnh liều lượng cho hợp lý, không được giấu bệnh. Ampicillin có thể gây phản ứng nổi rash khi dùng với thuốc này. Vì thế cũng phải khai báo luôn. Nếu bạn đã và đang bị nổi “rash” và “sốt” thì cũng nên cho bác sĩ biết luôn. Có thể ông ta sẽ đổi thuốc khác cho bạn. Các phản ứng phụ của thuốc này như: đi cầu, nổi rash, đau bụng.

3. Một số loại thuốc khác

- Corticosteroids (i.e prednisone): Những loại này thường là một sự chọn lựa khác thay thế cho Nonsteroidal anti-inflammatory drugs khi Y Sĩ cho rằng nó an toàn hơn cho bệnh nhân. Tuy nhiên, nếu bạn đã và đang có bệnh tiểu đường thì cũng phải cho bác sĩ biết bởi vì prednisone làm tăng lượng đường trong máu (một phản ứng phụ của thuốc). Một số phản ứng phụ khác như: huyết áp tăng, tiểu đường, loãng xương, tâm trạng thất thường.

VIII. Những điều nên làm trước khi tới phòng mạch

- Không được giấu bệnh.

- Kê khai tất cả toa thuốc mà bạn đã và đang uống. Không cần biết nó là thuốc gì.

- Phải thành thật với chính mình. Việc chữa trị là sự cộng tác của hai bên. Không nên đánh đố Y Sĩ.

- Nhớ hỏi Y Sĩ tường tận cách dùng thuốc.

- Nói tất cả những dấu hiệu và triệu chứng của bệnh mà bạn hiện đang có. Càng chi tiết chừng nào càng tốt chừng nấy. Càng lơ tơ mơ chừng nào thì càng tàn nhẫn lấy chính mình chừng đó. Chuyện ông ta nghe hay không không cần biết.

- Cũng nên hỏi Y Sĩ những đồ ăn mình thường thưởng thức, không cần biết nó là Tây hay Tàu, kể cả những loại dược thảo cũng cho biết luôn. Tại sao? Có một số dược thảo kỵ rơ với thuốc tây vì thế ta phải thành thật cho biết, quyết không được qua loa đại khái.

IX. Chú thích hình ảnh

- Figure 6: Những chất màu trắng chính là uric acid tích tụ trong synovium của xương.

- Figure 7: Đây là một trường hợp gây sạn thận.

- Figure 8: Những đốm màu trắng xóa chính là uric acid đang deposit trong pyramids. Chính uric acid gây ra tình trạng gouty nephropathy.

- Figure 9: Đây là một tình trạng papillary của thận bị chai đi vì các tinh thể uric acid deposit. Ngoài ra những người lạm dụng nhiều về các loại thuốc NSAID (thuốc kháng viêm) đều tăng nguy cơ papillary necrosis. Đó là lý do tại sao ta nên hạn chế là vậy.

[Tontu]

Picture 6-9

Các bạn xem thêm các hình còn lại nha.

Thanks

[Lâm Đệ]

Mấy hôm nay bia rượu quá nhiều các khớp bị sưng lên vì gout bác Tontu post bài này thật đúng lúc .Tôi bị gout và nhiều bạn bè cũng vậy nhưng mỗi đứa lại dị ứng với một số thức ăn khác biệt ,có người không chịu đuợc thịt bò nhưng hải sản lại không sao vì thế gout attack cũng tùy theo tố chất từng người phải không bác ? Riêng tôi thời gian ăn chay (crash diet) là hay bị nhất cứ vài ba hôm là đau ,sau ăn uống bình thuờng lại hết .Tôi hay uống indomethazine khi bị đau còn naproxen thì lại không thấy đỡ .Hà hà tuổi trẻ luông tuồng về già lắm bịnh thật nhưng cũng đúng thôi không bệnh thì làm sao tử đuợc chu trình vòng đời người là một qui trình bất biến .

[Tontu]

Chào bác Lâm

Các loại hải sản thì lành hơn so với "red meat". Các loại như "chem chép" hay bất cứ loại "sò" nào cũng có thể gây dị ứng với 1 số người. Mỗi người thể trạng khác nhau. Ngay cả hai anh em sinh đôi giống nhau như hai giọt nước nhưng cách sắp xếp giữa các base của những nucleotides đều khác nhau vì thế sinh lý của hai người cũng khác nhau. Đó là chưa bàn tới ảnh hưởng bởi môi trường, chế độ dinh dưỡng sẽ tạo một sự khác biệt giữa hai người theo thời gian.

Các vấn đề "dị ứng" thức ăn phần lớn là do hệ thống "immune" mà ra. Nếu antigens từ bên ngoài môi trường mà không hợp với nó thì tự động hệ immune sẽ kích hoạt hàng loạt cytokines để khởi động từng loại tế bào tùy theo từng loại antigens mà có khác loại cells hoạt động. Khi đó chúng sẽ tìm cách đào thải hay tiêu diệt những antigens đó. Đây là lãnh vực thuộc Immunology.

Nói đến immunology thì nhức đầu lắm bác ơi. Nói tóm lại là món nào không hợp với cơ thể mình thì đừng ăn.

Có người dị ứng với trứng gà; khi mới ăn có một chút xíu thì đã ói ra mật xanh mật vàng. Đó là một thí dụ đào thải bởi cơ thể mà do hệ immune response. Hiện nay Y Học chưa có cách khắc phục một cách triệt để. khà khà. Chịu thôi.