Thú đọc sách

[Lâm Đệ]

Nhân bàn về sách và cái sự đọc sách, có kẻ dẫn một câu nói của người xưa, đại ý: làm ra “sử” cũng bởi lòng người mà làm mất “sử” cũng bởi tại lòng người! (tác sử, vong sử tại nhân tâm). Thì ra không chỉ những “nhân vật lịch sử” mới “làm” nên “sử”. Chính những người viết “sử” cũng góp phần “làm” ra (hoặc “làm” mất) “sử” kia vậy. Ngày xưa, khi giới thiệu, đánh giá một bậc hiền nhân điều cần thiết trước tiên thường chỉ tóm gọn trong bốn chữ: “làu thông kinh sử” Điều đó khẳng định kiến thức về “sử” là một phần không thể thiếu của trí khôn. Vì thế Thánh nhân mới có câu: “ôn cố nhi tri tân” (xem việc xưa (để) mà biết được việc nay) vậy. Ôi! Có văn minh, hiện đại đến mấy thì cũng xin đừng bao giờ… tiến tới cái “thời” mà như thi hào Chế Lan Viên từng phải cất tiếng than: “Quanh hồ Gươm không còn ai bàn chuyện vua Lê”…

Người làm sách đích thực thì muôn đời cô đơn và cũng muôn đời không tránh khỏi thiếu sót, lầm lẫn, nhất là sách ấy lại thuộc về “sử”. Xin ngả mũ kính trọng và vô cùng biết ơn các vị. Nhưng phần mục đích quan trọng của việc làm ra sách lại không thuộc về phía các vị, mà thuộc về phía chính những người… đọc sách kia. Bởi người làm ra một cuốn sách có thể mắc sai lầm này nọ. Nhưng nhiều người làm ra nhiều cuốn sách, có thể sẽ “đính chính” lại những sai lầm ấy. Vấn đề là người đọc sách có bỏ sót những “đính chính” ấy hay không. Đừng bao giờ nghĩ rằng cái (việc) ấy, chỉ cần đọc trong một cuốn (ấy) là… xong. Tất nhiên, nếu không có cuốn sách nào cùng nói về cái (việc) ấy nữa, thì… đành chịu thôi. Nhưng khi đó, lại có lời khuyên rằng: “Mỗi khi đọc xong một cuốn sách, mà không “đọc” lại mình thì cũng như chưa từng đọc (cuốn sách ấy) vậy!”. Thế ra đọc sách cũng chính là một cách “đọc” mình. Không biết “đọc” mình, không bao giờ “đọc” lại mình, thì dẫu có đọc đến thiên kinh vạn quyển, cũng chẳng hơn gì kẻ không bao giờ đọc sách.

Hơn thế nữa, đọc sách dù vô cùng cần thiết, không thể thiếu trong đời sống tri thức của con người. Song chẳng qua vẫn chỉ là một quá trình tiếp thu khi được, khi không mà thôi. Chính cái sự “đọc” lại mình kia, mới thực sự là một quá trình sáng tạo. Những phát minh vĩ đại của loài người, những tác phẩm nghệ thuật, những áng văn thơ trác tuyệt cổ kim… chẳng phải đã được “sinh” ra trong những lúc “đọc” lại mình của các bậc vĩ nhân đó ư?. Nếu một nhà điêu khắc tài danh từng nói một câu, rằng pho tượng là có sẵn trong tảng đá, tôi chỉ làm cái việc đẽo bỏ đi những chỗ thừa. Thì Nguyễn Du thiên tài cũng có thể nói: “Đọc xong Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài Nhân, ta bỗng thấy Truyện Kiều hiện ra trong… bụng. Thế rồi ta… chép lại đấy thôi”. Hoặc Einstein vĩ đại cũng có thể nói: “Đọc sách (khoa học) của các ngài, một hôm tôi chợt thấy thuyết tương đối hiện ra trong óc. Thế là tôi chỉ việc… đọc nó ra”…

Đến đây có người hỏi: sao Nguyễn Du lại “đọc” thấy (Truyện Kiều) trong bụng, còn Einstein lại “đọc” thấy (thuyết tương đối) ở trong óc? Ấy là vì “quan điểm” của phương Đông và phương Tây xưa nay vốn khác nhau. Người phương Đông nói: “nghĩ bụng…”, chứ không ai nói “nghĩ óc…” hay “nghĩ đầu…” bao giờ cả, chính là muốn chỉ đến cái “gốc” của sự “nghĩ…”. Còn người phương Tây thì cho rằng “nghĩ trong óc…”, nghĩa là chỉ biết đến cái chỗ “ngọn” của “nghĩ…” đó mà thôi.

Về cái sự “đọc” muôn đời ấy, Thánh nhân còn bảo rằng người tốt “dạy” cho mình học làm theo cái tốt đã đành. Song chính kẻ xấu cũng có tác dụng “dạy” cho mình biết thế nào là xấu để tránh cho xa. Nghĩa là về mặt nào đó, cả hai kẻ (tốt, xấu), đều có thể làm “thầy” mình cả. Sách kia cũng là một loại “thầy”. Cho nên, cả sách “hay”, lẫn sách “dở” cũng đều có thể làm “thầy”. Huống chi không có “dở” thì làm gì có “hay” và ngược lại Vấn đề là kẻ đọc có phân biệt được hay không. Và một khi đã phân biệt được sách ấy là “hay” hay “dở”, thì lúc đó, hẳn là đã “học” thêm được rất nhiều rồi. Vì thế mới lại có câu rằng: “Đọc sách hay để biết người. Còn đọc sách dở, chính là để biết mình!”. Thế là cả “hay” lẫn “dở”, té ra đều có tác dụng Thậm chí có kẻ “hăng” lên còn bảo rằng: ở đời, đôi khi lại “học” được nhiều điều từ một cuốn sách dở, hơn là từ một cuốn sách… hay.

Thế mới biết, đạt tới cái “đạo” ấy của sự đọc sách, thì ra cũng khốn nạn, công phu lắm, thật chẳng kém gì cái “đạo” của sự làm ra sách tý nào.(st)

P/S
Sách hay sách dở kể cũng dễ phân biệt ,tác phẩm lớn tác phẩm nhỏ thì hình như khó hơn một chút .Lớn nhỏ khó phân trong ý nghĩa Tề vật luận của Trang Chu ,tuy nhiên có thể tạm hiểu đại khái như lớn tất chịu đuợc sự dày vò của thời gian đọc lại lúc nào cũng hay , mỗi lần đọc lại là một lần tìm ra cái mới lạ . nhỏ đọc qua một lần rồi xếp xó bởi sau một lần thôi đã chẳng còn gì để khám phá nó là một cái thứ nhan sắc qua đuờng , như vậy Truyện kiều tất phải lớn hơn Tiến về Điện Biên .Giai điệu Đêm qua mơ dáng em đang ôm đàn dìu bao tiếng tơ của Nghệ sĩ thiên tài Văn Cao tất phải đi sâu vào hồn người hơn Đuờng ra trận mùa này đẹp lắm .Lớn cũng không phải là dầy .Nhiều bộ truờng thiên tiểu thuyết dầy cộm nhưng đuợc viết bằng cây bút nhỏ ,người đọc vẫn nhận ra cái tủn mủn hẹp hòi của tác giả .có nhiều họa sĩ vẽ cảnh trời rộng sông dài nhưng vẫn thấy chẳng khác gì cái ao đầu làng .Nguợc lại xem bức Hoa Huớng Duơng của Van Gogh thấy những cánh hoa tàn tạ nhưng vẫn dữ dội khốc liệt như muốn xé toang khung vải để phơi bầy thật tính của mình

[ChienKhuD]

Hay cho đọc sách hay để biết người, đọc sách dở để biết mình. Chúng ta thường làm ngược lại thì phải. Ai phát biểu linh tinh hay viết một câu chuyện tầm xàm là bị ném đá không thương tiếc. he he.

Sách là cái xác, nội dung mới là cái hồn. Đọc sách là đi tìm cái phần hồn bên trong đó. Cái xác thì hiền lắm chỉ có cái hồn là khốn nạn thôi. Con người cũng vậy. Nhưng người phàm mắt thịt thì làm sao thấy được. Chỉ những bậc tài hoa lỗi lạc mới thấy được cái hồn cũng như cảm được cái hồn đó. Như tui chẳng hạn, đọc một siêu phẩm đoạt giải noben cũng giống như đọc một tờ báo lá cải thôi.

[Lâm Đệ]

Sách hay cũng tùy tạng bác CKD, như Obama mê mẩn Spiderman nhưng không có nghĩa là ông không trí thức ,quá trí thức nữa là đằng khác .người thích kiểu này ,kẻ thích kiểu nọ .Nó na ná như món ăn vậy thôi ! Như bác kinh Phật thì làu làu nguợc lại ông 6789 thì ngán ngẩm quay lui ,mỗi lần tôi nổi hứng muốn nói chuyện kinh điển lại nhớ đến vẻ mặt ông ấy cùng câu phát biểu -Em van bác , lại giở cái trò ấy ra em muốn hóa điên mất thôi

[Tontu]

Chào cả nhà

Nói đến thú đọc sách thì từ một đứa trẻ cho tới người mái tóc hoa râm đều có sự thích thú khác nhau. Con nít thì hứng thú với những câu chuyện cổ tích như: một ngàn lẻ một đêm, Alibaba và 40 tên cướp, cây đèn thần, etc. Mỗi lần thấy chúng say sưa với những câu chuyện cổ tích thì mặt chúng cứ nghệt ra, mắt thì cứ dán chặt vào những cuốn truyện tranh như muốn không buông tha. hehe. Kể cả người lớn trong chúng ta cũng có người mê sách lắm. Cái thú đọc sách thì đố ai giật nó được đấy.

Có 1 vài quy tắc chúng ta cũng nên theo:
- Khi muốn xem về đạo Khổng thì nên kiếm bộ Nho giáo của Trần Trọng Kim và tiểu luận của Đào Duy Anh. Có một điều mà mình thấy hứng thú của hai tác giả này là quan niệm của hai học giả đó trái hẳn nhau: Trần thì duy tâm, trong khi đó Đào thì duy vật. Lại còn có bộ của Ngô Tất Tố phê bình về nho giáo. Tất nhiên những bộ nằm lòng khác ta cũng không thể buông tha như: Đại Học, Trung Dung, Luận Ngữ, Mạnh Tử, Trang Tử, Dịch Lý Đông Phương, etc...đối với mình thì những bộ này thì phải nghiền ngẫm mới thú. hehe. Càng đọc thì càng thấy thú. Quái lạ là càng đọc thì có cảm giác như mình bị cuốn mất hút vào chúng luôn mới lạ.

- Nếu hứng thú về lịch sử cách mạng Pháp thì nên đọc tác phẩm của Albert Mathiez, Gaxotte, etc.

- Khi tìm hiểu về Phật giáo thì cũng nên xem qua bộ của Trần Trọng Kim, Phạm Quỳnh hay Võ Đình Cường cho sướng. Ngoài ra các tôn giáo khác cũng nên xem cho biết Cựu Ước và Tân Ước của Thiên Chúa giáo để có được cái nhìn rộng lớn hơn. hihi.

Tôi có một cái tật là mỗi khi đọc một cuốn sách hay thì bao giờ cũng mang theo 1 cây bút chì bên cạnh để ghi notes, tóm tắt, và nghiền ngẫm. Mỗi khi lĩnh hội được điều gì hay thì hai con mắt cứ như ở cõi nào ấy. hehe. Sung sướng còn hơn được lên chức. Cái tật này ăn sâu vào óc, không bỏ được các bác ạ.

Sách chỉ là vật chết, nhưng cái "hồn" của nó thì sống mãi với thời gian và không gian. Có thể nói sách cũng là một người bạn thân với chúng ta đấy chứ. Có một câu ngạn ngữ cổ của phương Tây có nói như sau: "Tôi sợ người nào chỉ có một cuốn sách". Chắc chắn rằng khi nhãn quang đã rộng và sự phán đoán trở nên vững vàng thì mới nên tham bác như vậy mới không sợ bị lạc lối các bác nhỉ?

[roamingwind]

bác Tôn và bác Lâm nghĩ sao về cuốn Chu Dịch của Phan Bội Châu. Mấy tuần nay lục ngoài garage ở nhà không thấy Hồi xưa, thời đọc ngốn, có đọc sơ qua thấy hay nhưng không đọc hết. Giờ tín đem ra đọc lại.

[Lâm Đệ]

Thêm vào những bộ sách của bác Tontu mà mình rất thích lúc nào cũng kè kè trong bị khi đi xa
-Trung quốc triết học sử của Hồ Thích và Phùng mộng Lan do học giả Nguyễn Hiến Lê dịch
Bộ này tuy đôi chỗ có chút thiên kiến nhưng tổng thể thì hay tuyệt
-Chu Dịch của cụ Ngô tất Tố .Quyển này của cụ đọc rất suớng khác hẳn các bộ Chu dịch khác của cụ Phan bội Châu ,Nguyễn mạnh Bảo vì có thêm lời bàn của Chu Hy và Trình Di
Ngoài ra bộ của cụ Nguyễn duy Tinh còn có đuợc cái phần Hệ từ thuợng truyện và Hạ truyện đọc mới thấy khiếp sở học của đức Khổng Tử khi thập dực (thêm cánh ) chú giải Dịch học
-Thuợng chi văn tập của cụ Phạm Quỳnh Rất khoái cái lối văn biền ngẫu ,bàn về gì cũng mở đầu bằng chữ Phàm ...Phàm con người ta sinh ra ở đời.........Phàm khi xét lỗi người khác ...cứ rề rà nghị luận như vậy mà đọc rất vui
Có nhiều quyển mà đọc khi nào cũng thấy hay như Thời suy tàn của đế quốc La Mã của Gibbon hay Tìm lại thời đã mất của Marcel Proust ,có nhiều bộ uớc ao chưa đọc để bây giờ đuợc đọc như tiểu thuyết Kim Dung hay Bố Già với bản dịch của ông Trùm văn chuơng đen Ngọc thứ Lang .Tôi nguỡng mộ anh Tú (tên thật của Ngọc thứ Lang) vô tận Dịch tác phẩm nào là như lột cả ba hồn bảy vía của tác giả .

[Lâm Đệ]

@ Bác Gió Ông già Bến Ngự chỉ muợn Dịch để trút nỗi u hoài của mình về thời thế thôi không có giá trị học thuật lắm bác ạ

[roamingwind]

Cám ơn bác. Lúc đó có đọc về Hà Đồ Lạc Thư của Nguyễn Duy Cần, và một cuốn nữa của tác giả từ VN chi tiết hơn. Thấy sung nhảy qua đọc Chu Dịch -- dội liền. Một câu có tới cả chục lời bàn của các tay tổ. Và lời bàn trên lời bàn. Mù cả mắt !! Rồi Chu Dịch theo Nho gia, Chu dịch theo Lảo gia, và cả Phật gia nữa. Tôi tẩu hoả, phải dẹp.

[ChienKhuD]

Tôi thì thích làm một hành giả hơn là một học giả. Thú thật tôi đọc rất ít. Từ đó tới giờ chưa đọc qua quyển sách nào của Nho-Lão. Vì thế khi bác Lâm kể chuyện Nho-Lão tôi thấy khoải lắm nhảy vô phang đùng đùng. Tôi biết tôi phang tầm bậy nhưng thà nói ra để bác biết mình hiểu tới đâu để còn chấn chỉnh. Được cái tôi có trí nhớ tốt. Nhiều thứ chỉ cần liếc qua hay nghe qua sơ là nhớ.

Nhà tôi cũng chả có quyển sách nào ngoại trừ mấy cuốn kinh A Di Đà, Pháp Hoa, Vu Lan... Mà lạ, lần đầu tiên đọc kinh Phật tôi cảm thấy nó quen lắm. Giống như kiểu: "Ôi cái này đọc rồi mà, có gì khó hiểu đâu". Mỗi lần đọc là mỗi lần thấy hay. Chả hiểu nổi...

[Lâm Đệ]

@ Bác Gió Vua Phục Hy vẽ ra ba văn kiện vô từ Hà đồ ,Lạc thư và Bát Quái (tiên thiên ) chứ không phải vua Vũ đi trị thủy rồi thấy con rùa nổi lên trên lưng có chấm hhih
Đó là môn học đi liền theo suy ngẫm ,từ từ mới thấm vội e không đuợc ,nhưng bác thấy khiếp không cách đây 5000 năm mà vạch ra một vạch liền _ rồi một vạch đứt - - bao gồm mọi lý thuyết trong vũ trụ ,sau 5000 người ta mới tìm ra ngôn ngữ của comp cũng hệt như thế .Phải 5000 mới có thể phần nào hiểu đuợc người xưa .Luận ngữ tân thư có chép

Người phương Đông xưa chia những con số ra làm hai loại (hai bản chất): số cơ (lẻ), số ngẫu (chẵn), cũng là Dương, Âm; Trời, Đất; Cương, Nhu; Nóng, Lạnh; Sống, Chết; Đực, Cái; Nam, Nữ; Thiện, Ác; Quân tử, Tiểu nhân… Thế rồi sắp xếp, ngẫm ngợi, đùa bỡn thế nào mà bỗng phát hiện ra rằng giữa những con số tưởng chừng vô hồn ấy lại tiềm ẩn một sức mạnh khủng khiếp (bao gồm cả “trí“ lẫn “lực“; cả “thực“ lẫn “hư“; cả “không“ lẫn “có“ v.v…). Toàn bộ những bí ẩn về “sinh“, “diệt“; những quy luật của “thịnh“, “suy“; những đạo lý của “vong“, “tồn“. .. té ra nằm cả ở trong đó. Nắm được “hồn vía“ của những con số, vận dụng được nó, điều khiển được nó là có được tất cả, từ trí tuệ quán thế đến sức mạnh kinh thiên động địa, từ khả năng cảm nhận vô song đến con mắt “huệ“ (huệ nhãn), có thể nhìn suốt cả vũ trụ từ quá khứ đến vị lai… Đến nỗi đạo Phật, từ cách đây hơn hai nghìn năm, đã có một môn gọi là “Thần thông đạo pháp“. Đó là chỉ dựa vào những con số mà tu luyện, là có thể đạt tới một cảnh giới siêu phàm (ra khỏi vòng sinh tử, ngũ hành), muốn gì được nấy (như ý), có thể sai khiến cả trời đất, quỷ thần (!). Về sau, các bậc tu hành chân chính lo ngại rằng cái môn “thần thông đạo pháp“ ấy mà lọt vào tay những kẻ kém đức, thì tác hại của nó đối với loài người cũng như vạn vật sẽ ghê gớm lắm, đại khái chẳng kém gì… bom nguyên tử ngày nay. Từ đó trong đạo Phật có hẳn một giới luật cấm tu luyện “thần thông đạo pháp“. Môn ấy đến nay vì thế thất truyền (?).

Hay như Kinh Dịch ra đời cách đây trên năm nghìn năm, là một bộ sách huyền vi tối thượng mà hơn hai nghìn năm trước đây, Đức Khổng Tử từng phải than rằng: “Cho ta sống thêm vài năm nữa, ta sẽ hiểu hết được Kinh Dịch“. Tất nhiên Ngài nói như thế không có nghĩa là Ngài chưa “ngộ“ được Dịch, bởi Ngài chính là một trong bốn vị Thánh nhân đầu tiên làm ra và hoàn chỉnh Kinh Dịch. Đó (chẳng qua) là một cách nói đề cao của một bậc Chí Thánh. Bộ Kinh ấy cũng chính là một bộ sách số học, một khoa học về những con số, dựa vào số mà tìm ra những quy luật trùm hết cả thiên địa, nhân tình… Kinh Dịch gồm đủ bách nghệ, môn nào cũng đạt tới trình độ bạt vía kinh hồn. Chỉ riêng một môn gọi là “lý số“ (lại vẫn là “số“) mà nếu học được đến chỗ tinh thông, thì có thể soi thấu cả quá khứ, tương lai, nhìn vạn vật, nhân tình thế thái vần xoay trước mắt như thể đọc trong một trang sách vỡ lòng vậy. Đời xưa đã có những bậc kì nhân quán thế về lý số như Thiệu Ung (Thiệu Khang Tiết) đời Tống, hay như cụ Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491-1585) ở nước ta. Đó là những bậc “Thánh nhân“ mà người xưa từng tổng kết rằng phải mấy trăm năm (may ra) thiên hạ mới có được một người…