Thú thực tôi cũng không đủ uyên bác để giải thích về thơ Haiku và cũng chưa thật thích để tìm hiểu đến ngon nguồn ,nhưng tôi có cảm giác người Việt không thể làm Haiku hay được .Nghề của mình là Lục bát ,món khác dùng cứ thấy gượng gạo làm sao Tạm sưu tập ít bài mời các bác xem chơi ,nhiều bài cũng hay nhưng cô đọng quá .Tính tôi lại thích rườm rà ,rề rà ,cái lề mề của kẻ nghiện rượu đến hôn mê .Vì thế tôi thích trường phái Nga với những câu chuyện lê thê .Hôm nay đọc Hồi kí viết dưới hầm của Dostoievski ( Notes from underground).Cả thế kỉ rồi mà có cảm tưởng ông ấy đang mắng mình .Nguyên văn

Tôi xin dõng dạc đứng thẳng lưng dơ một ngón tay mắng thẳng vào mặt các ngài , những lão già đẹp lão ,những lão đàng hoàng ,những kẻ trịnh trọng,những lão chủ hiệu buôn .Rằng ,sống trên 40 tuổi các anh đều là một lũ vô liêm sỉ vì trong các anh khó tìm ra chỗ cho rung động tình người ,tình yêu .trong các anh chỉ còn một thói quen tính toán lạnh lùng hơn băng tuyết

Hehe bị mắng tới tấp mà sao không thấy giận ,nhà văn đó lớn thiệt ông viết những câu đọc thấy rùng mình

Haiku là thể thơ ngắn rất độc đáo của Nhật Bản. Mỗi bài chỉ 17 âm tiết, chia thành ba phần, người Nhật viết liền một dòng nhưng khi dịch ra tiếng nước ngoài được ngắt thành ba câu. Vì chưa quen, người đọc lần đầu có thể hơi ngỡ ngàng, tuy nhiên, đọc kỹ và suy ngẫm, ta sẽ thấy thơ Haiku thật tinh tế. Mỗi bài, thường là một bức tranh phong cảnh nhỏ, tưởng như không nói gì mà thực tế gợi cho ta nhiều điều. Nội dung và triết lý thơ Haiku không nằm ở câu chữ mà ở sự tưởng tượng của chính người đọc.

Thơ Haiku thật kỳ lạ. Ngắn và giản dị. Nhiều khi không nói gì hoặc nói điều chẳng đâu vào đâu, thậm chí tưởng như “ngớ ngẩn”. Thế mà càng đọc, (trong trường hợp của tôi là càng dịch), ta cứ bị cuốn hút bởi sự “không có gì” và “ngớ ngẩn” đó. Tôi có cảm giác người Nhật viết Haiku không phải để truyền tải ý, mà hình ảnh, những hình ảnh chấm phá giản dị. Hình như cũng không có ý định nói điều gì to tát về triết lý hoặc tình cảm như ta thường thấy ở các dòng thơ khác. Có lẽ vì thế mà người đọc phải có sự làm quen dần để cảm nhận và yêu. Trên thế giớ có rất nhiều người yêu và bắt chước viết thơ Haiku Nhật Bản. Hầu như nước nào cũng có Hội những người yêu thích loại thơ này. Thậm chí còn có trường dạy cả cách viết Haiku.

Bản thân tôi cũng phải trải qua một thơ gian khá dài mới làm quen được. Cụ thể hơn 30 năm kể từ ngày tôi tò mò tìm hiểu thơ cổ Nhật Bản, và đã dịch một ít, dịch có thêm vần, mà chỉ loại thơ năm câu (tanca) trong tập Manyoshu đồ sộ. Giờ thì tôi yêu, và kết quả của tình yêu đó là tập Thơ Haiku Nhật Bản này.

Đầu tiên phải nhắc đến ba cây đại thụ của thơ Haiku Nhật. Đó là Matsuo BASHO, Yasa BUSON và Kobayashi ISSA. Mỗi vị tôi dịch khoảng trên dưới nghìn bài. Riêng Basho tôi có hai bản dịch khác nhau, từ hai nguồn khác nhau. Do không biết tiếng Nhật và phải dịch từ tiếng Anh (một số trường hợp từ tiếng Nga), nên một số ít bài trùng lặp trong hai tập này có thể khác nhau, vì tôi chỉ biết những gì người khác đã dịch chứ không phải nguyên bản. Nghe nói tiếng Nhật cổ khó hiểu lắm, thậm chí cả với người Nhật hiện đại, nên việc hiểu khác nhau cũng là chuyện bình thường.

Ngoài ba đại thụ nói trên, trong tập này tôi dịch một lương khá lớn thơ khất thực và thơ thiền của Taneda SANTOKA, một trong những nhà thơ Nhật hiện đại được ưa thích nhất hiện nay, cũng như một số nhà thơ Haiku tiêu biểu khác. Cuối sách, tôi thêm phần PHỤ LỤC, giới thiệu những bài tanca đã nói và Thơ Cổ Triều Tiên tôi dịch ngày xưa, vì về cơ bản chúng cùng hơi hướng, phong cách và thời điểm sáng tác. Cuối cùng là hơn 100 bài Haiku của tôi viết năm 1980 khi tôi bắt đầu mê và chịu ảnh hưởng của loại thơ này. Có điều lúc ấy tôi chỉ mượn số lượng ba câu mỗi bài, chứ không theo phong cách thơ Haiku cổ điển. Thơ của tôi truyền tải ý chứ không phải hình ảnh.

Âu cũng là một trải nghiêm nữa trong sự nghiệp dịch thơ chuyên nghiệp của tôi. Và tôi muốn giới thiệu nó với bạn đọc. Mong được đón nhận và nâng đỡ.

Hà Nội, ngày 3 tháng Sáu, 2010.
Thái Bá Tân


Matsuo BASHO
(Bản dịch Một)


1
Con quạ
Ngồi trên cành cây khô
Chiều thu.

2
Người thợ đập đá
Ngồi nghỉ bên dàn hoa bìm bìm
Cuộc đời này thật buồn.

3
Con ếch
Nhảy xuống ao tù
Tiếng nước té.

4
Làng này, vùng núi này
Nơi không ai lui tới
Sẽ rất buồn nếu không buồn.




12
Trăng
Một nhà sư
Mang trăng đi qua bãi cát.

13
Suốt đêm
Nằm nghe gió thu
Bên kia núi.

14
Biển xanh
Sóng vỡ có mùi rượu gạo
Trăng sáng đêm nay.

15
Trong thảm hoa màu trắng
Đêm
Chuyển thành ngày.

17
Ngoài ấy, bây giờ
Đã là mùa thu hoạch?
Lều cỏ của tôi.

19
Không hóa thành bướm
Mùa thu
Đang chín dần, thành mồi cho sâu.