Hàng giả, hàng nhái: Nhiều đất sống, vì sao?
Mộng Thoa - Song Minh

Lao động

Theo Cục quản lý thị trường (QLTT) - Bộ Công Thương, hiện số vụ vi phạm về hàng giả, hàng nhái, vi phạm quyền sở hữu trí tuệ tăng từ 3.000-5.000 vụ/năm. Với kỹ thuật làm giả, nhái tinh vi, hàng giả, hàng nhái xuất hiện trên thị trường ngày càng nhiều và công khai bày bán tại các chợ, cửa hàng đến những trung tâm thương mại sang trọng.

Vấn nạn này không chỉ gây thiệt hại cho người tiêu dùng (NTD) và nhà sản xuất chân chính mà còn là rào cản đối với các doanh nghiệp trong việc nỗ lực tìm kiếm thị trường, phát triển thương hiệu.


Từ một vụ hàng nhái tinh vi...

Công ty Quang điện - điện tử (Z199) là doanh nghiệp nhà nước trực thuộc Tổng cục Công nghiệp quốc phòng, Bộ Quốc phòng. Hàng kinh tế chủ yếu của công ty là quạt điện các loại mang thương hiệu PEC - Điện cơ 91. Đây là sản phẩm đã được lưu thông nhiều năm, rộng rãi trên thị trường với nhiều giải thưởng lớn về chất lượng.

Đặc biệt từ năm 2007 đến nay, sản phẩm này còn được UBND TP Hà Nội công nhận là “Sản phẩm công nghiệp chủ lực của thành phố”. Cũng chính vì uy tín ấy của quạt điện PEC - Điện cơ 91 mà nhiều công ty tư nhân đã tìm đủ mọi mánh khoé để sản xuất quạt điện nhái thương hiệu này. Thậm chí có doanh nghiệp gần như xây dựng hẳn một chiến lược, không phải để cạnh tranh lành mạnh trên thị trường, mà chỉ là để sản xuất ra những sản phẩm “ăn theo” thương hiệu của Z199.

Điển hình trong số này là Cty cổ phần sản xuất Điện cơ 91 có trụ sở tại 55A tổ 2 Cầu Diễn, Từ Liêm, Hà Nội. Tiền thân của Cty này là Cty TNHH TM &SX Điện cơ 9199, từ năm 2002 đã từng bị cơ quan chức năng xử lý về hành vi xâm phạm quyền sở hữu nhãn hiệu của Z199.

Tuy nhiên, dường như thấy để tên doanh nghiệp như vậy chưa đủ gây ấn tượng với NTD về độ tin cậy, năm 2008, Cty này lại tiến thêm một bước tinh vi hơn là thành lập Cty cổ phần sản xuất Điện cơ 91 để rồi cuối năm 2008 đưa ra thị trường các sản phẩm được in nhãn hiệu DCE - Điện cơ 91 với bố cục và màu sắc gần như không thể phân biệt được với nhãn hiệu PEC - Điện cơ 91. Từ năm 2009 đến nay, sản phẩm quạt điện mang nhãn hiệu nhái này dù có chất lượng thấp nhưng vẫn được bày bán xen kẽ trên khắp các vùng thị trường. Việc này gây nên nhiều bức xúc cho NTD khi biết mình bị lừa.

Ngày 28.4.2010, Cục Sở hữu trí tuệ đã có kết luận về hành vi của Cty cổ phần sản xuất Điện cơ 91 “là hành vi xâm phạm quyền theo quy định tại Điều 129 Luật Sở hữu trí tuệ. Đồng thời, do trước đây công ty này đã từng có hành vi xâm phạm quyền nhãn hiệu của Z199 với cùng sản phẩm quạt điện nên có coi việc sử dụng nhãn hiệu nêu trên được thực hiện với động cơ có chủ ý và không trung thực”.

Trên cơ sở đó, ngày 5.5.2010, Phòng Cảnh sát kinh tế Công an TP Hà Nội đã phối hợp với Thanh tra Bộ KHCN tiến hành thanh kiểm tra 1.760 chiếc quạt các loại, niêm phong hàng hoá vi phạm, lập biên bản vi phạm về sở hữu công nghiệp đối với Công ty cổ phần sản xuất Điện cơ 91. Ngày 12.5.2010, công ty này đã phải nộp phạt hành chính và tiến hành tiêu huỷ tem nhãn, dưới sự giám sát của cảnh sát kinh tế Công an TP Hà Nội, Thanh tra Bộ KHCN, đại diện bên bị hại là Z199.

Trên đây, là một trong những vụ sản xuất hàng nhái tinh vi may mắn được phát hiện. Song trên thực tế, việc lật mặt những doanh nghiệp, cơ sở chuyên sản xuất hàng giả, hàng nhái ngày càng khó khăn hơn vì thủ đoạn của họ ngày càng tinh vi, phức tạp. Bên cạnh đó, còn có nguyên nhân từ sự phản ứng chậm của các cơ quan chức năng trước vấn nạn này và sự thờ ơ, thậm chí tiếp tay cho hàng giả của chính NTD.

... đến hàng giả khắp nơi

Theo Chi cục QLTT TPHCM và Hiệp hội Chống hàng giả và Bảo vệ thương hiệu Việt Nam (VATAP), hiện hàng giả đang lộng hành, công khai có mặt tại các cửa hàng, trung tâm thương mại. Điều đáng nói là hàng giả xuất hiện đa dạng, từ sản phẩm có giá trị thấp đến những sản phẩm đắt tiền, hàng hiệu và được không ít người công khai kinh doanh, sử dụng. Chỉ riêng địa bàn TPHCM, từ đầu năm đến nay, lực lượng QLTT đã phát hiện 144 vụ hàng giả với gần 175.000 đơn vị sản phẩm, chủ yếu là hàng tiêu dùng.

Ngay tháng 5 này, Chi cục QLTT TPHCM - đội Bình Chánh phối hợp cùng công an địa phương đã kiểm tra, phát hiện tại ấp 2, xã Phạm Văn Hai, huyện Bình Chánh đang lắp ráp bếp gas mang nhãn hiệu Funai. Trước đó, đơn vị này cũng phát hiện một điểm sang chiết dầu xả vải giả nhãn hiệu Comfort tại ấp 7 xã Lê Minh Xuân.

Đặc biệt là tại các trung tâm thương mại ở TPHCM, gần đây cơ quan chức năng liên tiếp phát hiện hàng ngàn sản phẩm giả nhãn hiệu xảy ra đối với nhóm hàng thời trang, đồng hồ, máy tính, mắt kính, túi xách, ví da…

Ngày 2.3, đội 3A Chi cục QLTT TPHCM bất ngờ kiểm tra một số sạp kinh doanh hàng thời trang tại Trung tâm Thương mại Sài Gòn Square (quận 1), phát hiện khoảng 200 sản phẩm túi xách, dây nịt, ví… hiệu L.V (Louis Vuitton) là hàng giả mạo nhãn hiệu. Còn tại Trung tâm Thương mại Sài Gòn Square 2 và chợ Bến Thành, đội QLTT 2A đã kiểm tra một số điểm kinh doanh, phát hiện hơn 650 đồng hồ đeo tay do Trung Quốc sản xuất nhập lậu và giả mạo nhãn hiệu nổi tiếng.

Vì sao hàng giả có đất sống?

Hàng giả đang tung hoành nhưng theo các nhà sản xuất lẫn cơ quan quản lý nhà nước, việc xử lý hàng giả lại không dễ. Theo lực lượng QLTT, khâu khó khăn nhất trong quá trình chống hàng giả hiện nay là khâu giám định. Để khẳng định hàng giả, cần phải tiến hành giám định nhưng trên thực tế rất nhiều vụ vi phạm khi phát hiện, lại không thể giám định được vì hàng hoá có nguồn gốc từ các nước không đăng ký chất lượng tại Việt Nam, hàng hoá không có ai xác nhận là hàng giả vì không có cơ quan đại diện của nhà sản xuất tại Việt Nam...

Tuy nhiên, trên thực tế, bên cạnh việc một số NTD mua lầm phải hàng giả do khó phân biệt được đâu là hàng thật, đâu là hàng giả thì vẫn có không ít NTD biết mình đang mua bán hàng giả, hàng nhái nhưng vẫn chấp nhận. Chị Nguyễn Lan Phương - một NTD đang chọn mua túi xách tại Trung tâm thương mại Saigon Square - cho biết: “Tôi biết những chiếc túi xách mình đang chọn là hàng nhái đấy chứ. Nhưng tôi vẫn mua vì nó bắt mắt và giá rẻ. Mua đúng hàng thật thì giá cao quá”!

Với cách nghĩ ấy của người NTD, hàng giả, hàng nhái đã dần dần được tiếp tay trong việc phân phối và tiêu thụ để rồi ngày càng chiếm thị phần. Bà Lương Thị Mỹ Tiên - Trưởng phòng Kinh doanh Cty sản xuất mũ bảo hiểm Chí Thành - cho biết: “Tình trạng hàng giả, hàng kém chất lượng bày bán tràn lan không chỉ gây thiệt hại cho NTD, nhà sản xuất còn là rào cản đối với các DN sản xuất hàng Việt Nam, nhất là trong bước đường vươn đến phát triển thị phần ngay tại sân nhà”.

Trước vấn nạn trên, Chủ tịch Hội Sở hữu trí tuệ TPHCM Nguyễn Văn Viễn đã nhận định: Cuộc chiến chống hàng giả cần huy động nguồn lực toàn xã hội cùng hành động mới mong có kết quả. Còn theo luật sư Trương Thị Hoà, khi gia nhập WTO, chống hàng giả là công tác xuyên quốc gia chứ không chỉ riêng của một doanh nghiệp, cơ quan hay nhà nước nào.

Vai trò của doanh nghiệp là chủ yếu, nhưng rất cần sự phối hợp của các cơ quan chức năng, tăng cường tuyên truyền trong người tiêu dùng, kể cả sự trung thực của hệ thống đại lý doanh nghiệp để không bắt tay với hàng giả, nhái. “Vấn đề không chỉ xử lý mà quan trọng là phải phát hiện hàng giả kịp thời, kể cả hàng giả từ nước ngoài vào và hàng sản xuất tại Việt Nam”, bà Hoà nói.

Thế nào là hàng giả?

Có bốn loại hàng giả: giả về chất lượng và công dụng; giả mạo nhãn hàng hoá, bao bì; giả mạo về sở hữu trí tuệ và các loại tem, nhãn, bao bì hàng hoá giả. Cụ thể là:

1. Hàng giả chất lượng và công dụng hàng hoá không có giá trị sử dụng hoặc giá trị sử dụng không đúng với nguồn gốc, bản chất tự nhiên, tên gọi và công dụng của hàng hoá.

2. Hàng giả mạo nhãn hàng hoá, bao bì hàng hoá là hàng hoá giả mạo tên, địa chỉ, của thương nhân khác trên nhãn hoặc bao bì cùng loại hàng hoá hoặc giả mạo chỉ dẫn về nguồn gốc hàng hoá, nơi sản xuất, đóng gói, lắp ráp hàng hoá trên nhãn hoặc bao bì hàng hoá.

3. Giả mạo về sở hữu trí tuệ là hàng hoá, bao bì hàng hoá có gắn nhãn hiệu, dấu hiệu trùng hoặc khó phân biệt với nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý đang được bảo hộ dùng cho chính mặt hàng đó mà không được phép của chủ sở hữu nhãn hiệu, của tổ chức quản lý chỉ dẫn địa lý hoặc hàng hoá sao chép lậu là bản sao được sản xuất mà không được phép của chủ thể quyền tác giả hoặc quyền liên quan.

4. Tem, nhãn, bao bì hàng hoá giả bao gồm các loại đề can, nhãn hàng hoá, bao bì hàng hoá, tem chất lượng, tem chống giả, phiếu bảo hành, niêm màng co hàng hoá có nội dung giả mạo tên, địa chỉ thương nhân, nguồn gốc hàng hoá, nơi sản xuất, đóng gói, lắp ráp hàng hoá.

P.H