Nhưng mà cái việc cả làng biết tỏng bụng nhau ấy xem ra lợi bất cập hại. Bắt đầu là chuyện ngôn ngữ. Vì không cần phải nói nữa nên dân làng cứ câm như hến suốt ngày. Mà nói làm gì nữa cơ chứ khi chửa nói đã hiểu nhau rồi. Thế đâm ra càng nói càng thừa, càng nói càng xa cái điều... cần nói. Lâu dần ngôn ngữ tự nhiên biến mất, chỉ còn lại mấy tiếng gọi gà, gọi chó, mấy tiếng giục trâu, giục bò... bởi những giống vật ấy - lạy trời - không có khả năng "thông ý nghĩ" với con người. Rồi đến chuyện học hành, chữ nghĩa. Ngôn ngữ đã không cần thì chữ nghĩa để làm chi. Ông đồ vừa trải chiếu ra, chưa kịp dạy thì học trò đã đọc vanh vách bao nhiêu chữ chứa trong bụng ông đồ... Chán nhất là cái sự yêu đương, nhiều khi cần vụng trộm, nay lại cứ phơi bày ra như những tảng đá lát đường. Những người có đầu óc lãng mạn, có tâm hồn thi sỹ đâm ra ngơ ngẩn tiếc cái thời bí hiểm trước kia. Té ra đến cả văn chương cũng trú ngụ trong cõi bí hiểm của mỗi con người. Các ngài xưa nay viết đến thiên kinh vạn quyển được chẳng qua cũng chỉ vì thiên hạ chưa biết đó mà thôi. Sự thật lại thành ra không có chỗ cho cái gọi là sáng tạo, lại thành ra khô khan như mái ngói mùa hè.



Và thế là lại có người phải ra tay. Số là có một người bỏ làng đi đã mấy đời, nghe nói làm ăn tận kinh thành. Con cháu học hành đỗ đạt, không biết đến bấy giờ là đời thứ mấy, có người đỗ trạng nguyên. Lục tìm gia phả, vị tân khoa mới hay mình quê gốc tại làng Viên xá, bèn mũ áo vinh quy bái tổ. Xe ngựa, võng lọng chói ngời, tiền hô hậu ủng. Vị trạng nguyên hết sức ngạc nhiên khi đi gần khắp một vòng quanh làng, thấy dân làng không những tỉnh bơ, lại nhất tề... cấm khẩu. Không phải họ sợ sệt hay thiếu đi phần nào lễ độ. Họ vẫn cười vui vẻ thế kia... Tìm hiểu mãi, vị trạng nguyên choáng người. Thì ra cả làng đã biết tỏng ngài từ khi vừa bắt đầu trông thấy. Biết từ ông tổ mấy đời đến cái bụng chứa đầy kinh sử của ngài. Thế thì còn gì là quý hoá, vinh hiển nữa. Công lao đèn sách cốt để hơn người của ngài có nguy cơ thành ra công cốc. Thế là ngài bỏ dở cuộc vinh quy, tót ngay về kinh làm bản tấu lên triều đình, tâu rõ thực hư. Triều đình cũng linh cảm có điều gì nghiêm trọng, bèn cử quan khâm sai, đặc cách tới tận nơi xem xét điều tra cho kỹ lưỡng mọi bề.



Bản tấu của quan khâm sai xem ra sự việc còn nghiêm trọng hơn nhiều. Riêng cái việc không ai có thể dấu nổi bất cứ điều gì trong bụng (gọi là "thông ý nghĩ") ấy được ngài trình bày chi tiết làm mấy quyển hẳn hoi. Tất nhiên ngài cũng không quên nhắc lại cảnh đả nhau loạn xạ của làng ngày trước, khi mới xuất hiện cái sự oái oăm kia. Rồi tới việc không cần đến ngôn ngữ, chữ nghĩa... toàn những thứ mà nếu chẳng may tuyệt chủng thì nền văn hiến đã trải ngàn năm này biết tựa vào đâu... Cuối cùng, ngài dựa vào hình thế, long mạch mà cảnh báo rằng làng ấy vốn hình tròn, có cái thế phình ra bốn phương tám hướng, lại có long mạch vững vàng... Nếu không kịp thời trấn yểm thì cái sự oái oăm kia sẽ lan truyền ra cả nước chứ chẳng phải chuyện chơi. Khi đó, thiên hạ đại loạn đã đành, mà dần dần, cả nước cấm khẩu hết thì buồn khác gì một... bãi tha ma.