Bài viết của Tứ Thiên trên vietnamchess.com

Bài 1: Thế nào là hệ số Elo

Vào những ngày Tết vừa qua, khi Đại kiện tướng Lê Quang Liêm độc chiếm giải nhất tại Aeroflot open 2010, đạt hiệu suất thi đấu cao nhất trong lịch sử của giải với 2872 trong khi hệ số Elo lúc đó của Liêm chỉ mới 2647, nhiều bạn đọc đã gửi thư đến chúng tôi đề nghị giải thích thế nào là hệ số Elo? thế nào là hiệu suất? Phần lớn mọi người cho rằng mình chỉ hiểu lờ mờ về nó và chỉ biết sơ sơ là một kỳ thủ giỏi hơn sẽ có hệ số Elo cao hơn một kỳ thủ khác mà thôi.

Sắp tới TPHCM sẽ tổ chức nhiều giải để tính Elo, Liên đoàn Cờ quốc gia cũng dự kiến đưa toàn bộ các giải cờ vua tiêu chuẩn trong nước vào hệ thống của FIDE (Liên đoàn Cờ vua thế giới) để tính hệ số Elo cho các kỳ thủ Việt Nam từ năm 2010, do đó chúng tôi nhận thấy rằng đây là lúc thích hợp để giải đáp một số thắc mắc của những người hâm mộ bộ môn cờ vua về con số Elo “khó hiểu” này.

Sỡ dĩ chúng tôi cho rằng nó “khó hiểu” vì trên trang web của FIDE đã có đưa thông tin và cách tính đầy đủ về nó; Tuy nhiên cách trình bày của FIDE bằng tiếng Anh theo dạng “luật” với ngôn ngữ “Hàn lâm”, nên khá khô cứng và khó nuốt, mà ở đó chỉ có các nhà chuyên môn về tính toán hệ số hoặc những ai có quan tâm nghiên cứu kỹ mới hiểu nỗi, còn phần lớn mọi người chắc là sẽ mở ra xem được vài dòng rồi đóng lại.

Đa phần các kỳ thủ Việt Nam mà chúng tôi tiếp xúc và hỏi thì cũng chỉ biết trả lời rằng: “Ờ! Tôi có số Elo đấy, khi thi đấu Elo tôi có thay đổi thế nào thì để mấy bác trên ấy tính hộ”. Mấy anh giỏi tin học hơn một chút thì đưa dữ liệu vào chương trình bốc thăm để nó tự động tính cho nó khoẻ, dễ dàng như làm quảng cáo cái túi bột giặt bay qua người một cô gái tạo thành một vệt trắng xoá, thế rồi hô lên “Ngạc nhiên chưa!”.

Dựa vào các quy định của Luật FIDE, rồi lượm lặt các “văn bản hướng dẫn” về hệ số Elo trên kho tàng Internet, cộng với một số hiểu biết chút chút của mình, chúng tôi cố tổng hợp và sắp xếp bố cục để diễn giải về hệ số Elo sao cho dễ hiểu nhất.

Các tên gọi, chỉ số và tiêu chí gốc của hệ thống tính Elo của FIDE đều bằng tiếng Anh, phần lớn các từ này không có trong tự điển hoặc nếu có cũng mang nghĩa không thích hợp với bộ môn cờ do đó sẽ rất khó chuyển ngữ chúng sang tiếng Việt. Người Việt mình có thói quen dịch tiếng nước ngoài ra tiếng mẹ đẻ theo kiểu riêng của mình, có đôi khi từ được dịch và từ gốc chẳng ăn nhằm gì với nhau, miễn là đa số nghe được, đọc được và hiểu được là đủ. Như vậy những gì mà tôi chuyển ngữ trong bài viết này cũng sẽ theo cái thói quen đó với hy vọng rằng các bạn sẽ chấp nhận. Biết đâu trong tương lai những từ Việt đẹp đẽ này sẽ trở thành một nhóm từ mới trong kho tàng ngôn ngữ giàu trí tưởng tượng của nhân loại, lúc ấy đừng có kêu lên là "bác nào dịch bậy" đấy nhé!

Chúng tôi cũng hy vọng rằng phần trình bày dưới đây không những sẽ giúp cho các bạn hiểu được về hệ số Elo mà còn có thể bổ sung kiến thức về cách tính hệ số cho tất cả các kỳ thủ chúng ta. Ta vào chủ đề chính nào!