Lê Hoàn (Lê Đại Hành) là một nhân vật lịch sử lớn - một anh hùng dân tộc giữ vai trò vô cùng quan trọng và có những cống hiến vĩ đại cho lịch sử đất nước hồi nửa cuối thế kỷ X. Sự nghiệp của ông gắn liền với công cuộc “bình Chiêm phá Tống”, với sự tồn tại và phát triển của nhà nước Đại Cồ Việt vững mạnh, tạo nên bước ngoặt lớn cho lịch sử dân tộc bước sang kỷ nguyên Đại Việt huy hoàng vào đầu thế kỷ XI.


Ngôi đền nằm trên khu đất cao, rộng chừng 2ha có kiến trúc theo kiểu chữ Công (I). Ngoài ra còn cổng Nghinh Môn ở phía trước và hai tấm bia đá ghi về những người cung tiến dựng đền.



Đền thờ Lê Hoàn


Ở xã Xuân Lập, ngoài đền thờ còn có những dấu tích về thời thơ ấu của Lê Hoàn như :
- Nền sinh thánh, tương truyền là nơi bà Đặng Thị sinh ra Lê Hoàn ở làng Trung Lập.
- Một khu đất thuộc khu Ngọc Trung, tương truyền là nơi bà Đặng Thị dấu Lê Hoàn và lấy nước ở con sông này tắm cho con, nước hắt đi tạo thành giếng sâu (giếng nay vẫn còn).
- Lăng Quốc mẫu (mẹ đẻ) và mộ Hoàng Khảo (cha đẻ của Lê Hoàn)
- Làng Phong Mỹ (làng Mía) còn có mộ Lê Đột (Lê Quan Sát) cha nuôi của Lê Hoàn.

Tổng diện tích khoanh vùng bảo vệ các khu vực trên là 78.000m2.

(sưu tầm)