1. Sự cân bằng về lãnh thổ

[Trùm cờ vây]

4. Cân bằng về sức mạnh
Giới thiệu
Như chúng ta đã biết sự cân bằng lãnh thổ trong trung cuộc không mang tính quyết định vì nó liên tục thay đổi. Điều gì tạo ra sự thay đổi đó? Kỹ năng và những thế mạnh khác của hai kỳ thủ là một yếu tố quan trọng, nhưng khi họ ngang sức với nhau, thì những sự thay đổi cân bằng lãnh thổ lại phụ thuộc vào sự cân bằng sức mạnh.

Kì thủ có khả năng cân bằng sức mạnh tốt là người xây dựng những nhóm quân mạnh hay có ảnh hưởng lớn. Họ luôn chủ động trong việc mở rộng lãnh thổ của mình, thu hẹp đất đối thủ và giành thế chủ động. Họ có thể chơi rất tự do, sáng tạo. Đối thủ của họ khi tạo ra những nhóm quân yếu hoặc bị vây chặt vào trong sẽ buộc phải phòng thủ, đồng thời cũng rất khó khăn trong việc mở rộng lãnh thổ hay tìm kiếm sự chủ động trong cuộc chơi. Nếu như sự cân bằng lãnh thổ chỉ ra mục tiêu của ván cờ, thì sự cân bằng sức mạnh lại là chìa khoá để ta đạt được mục tiêu ấy.

Đánh giá sự cân bằng sức mạnh dễ hơn ước lượng sự cân bằng lãnh thổ. Có thể vì vậy mà, khi được hỏi về người đang dẫn trước trong ván đấu, một kỳ thủ chuyên nghiệp Nhật Bản sẽ trả lời Đen hoặc Trắng đang atsui. Từ này nghĩa đen là “dày”, và “dày” trong cờ vây có thể được hiểu là thực lực, hay sức mạnh. Điều ông ấy nói đến ở đây là việc Đen hay Trắng đang có ưu thế, không nhất thiết phải cân bằng lãnh thổ ngay lúc đó, nhưng chính sự cân bằng về sức mạnh sẽ dẫn đến sự cân bằng lãnh thổ.

Sức mạnh có thể được sử dụng bằng nhiều cách khác nhau và rất khó để bắt đầu đưa ra ví dụ. Sau đây là ba trong số cách thức phổ biến nhất để tận dụng ưu thế về sức mạnh thường được sử dụng.
1. Tấn công
Hình 7. Đen đã để cho Trắng lấy đất hàng 5 ở phía trên, đổi lại Đen tạo dựng thế mạnh bên ngoài với tường dày. Cách Đen tận dụng thế mạnh này được chỉ ra ở Hình 8.
Hình 8. Đen nên tấn công và dồn Trắng về phía tường của mình; tiếp tục tấn công với 3 và 5, rồi khóa góc với 7. Thế này Đen sẽ chiếm được một vùng đất khá tốt mà Trắng khó có thể đả nhập. Tường dày mang lại lợi thế cho Đen, nhưng không phải ở ngay xung quanh, mà là cho những nơi khác trên bàn cờ. Đây chính là cách để nhận thấy thực lực hai bên.
2. Đả nhập
Hình 9. Đen cũng nắm giữ sự cân bằng sức mạnh ở chỗ này. Tường ngoài của Đen chắc trong khi đám Trắng phía trên thì thưa, nên trường hợp này đả nhập là tất yếu.

Hình 10. Đen vào ở 1, Trắng không còn cách nào khác là phải để Đen nối về với 3 và 5. Lợi thế sức mạnh của Đen đã hóa thành lợi thế về lãnh thổ.

Hình 11. Nếu Trắng cố bắt Đen bằng cách đi ở 1, Đen đi nước hane (nước bẻ đầu) ở 4, nối ở 6, cắt ở 8 và vị trí của Đen bỗng phát huy sức mạnh. Atari (nước bắt quân) ở 'a' cũng không xoay chuyển được tình thế, vậy nên 4 quân Trắng này chết.
3. Cắt và giao chiến
Hình 12. Tường ngoài của Đen rất dày và mạnh ở phía dưới bên phải. Thấy được điều đó, Đen nên chơi thế nào ở đây?
Hình 13. Đen nên cắt với 1 và 3. Với diễn biến từ 4 tới 10, Trắng hoàn toàn có thể thoát, nhưng đám Trắng vẫn yếu trong khi Đen lại dần mạnh lên vùng trung tâm. Nếu Đen tiếp tục tận dụng sức mạnh bằng cách đả nhập tiếp tại A, thì kết cục là sự hình cờ dày của Đen ở phía dưới bên phải sẽ mang lại thêm lợi thế cho Đen ở trên.

Ba ví dụ trên cho thấy người nào giữ được sự cân bằng sức mạnh có thể chơi rất mạnh mẽ. Cứ nhắm vào điểm yếu của đối phương và tấn công trước khi họ có cơ hội phòng thủ. Ngược lại, nếu bạn đang mất sự cân bằng sức mạnh, hãy chơi thận trọng và kiềm chế cho đến khi lấy lại được sự cân bằng sức mạnh.

Nhóm dịch: Nhược Lạc, Mộc Miên, Chu Tước @ Thư Viện Cờ Vây (Thư viện Cờ Vây)
4. Cân bằng về sức mạnh - Thư viện Cờ Vây

[Trùm cờ vây]

5. Một ví dụ về cân bằng sức mạnh
Hình 14. Đây là một ví dụ khác của tác giả người Nhật. Ở đây, không nghi ngờ gì nữa, Đen 1 hẳn là sai lầm, vì Trắng 2 đáp lại ở vị trí quá đẹp. Nước cờ này (Trắng 2) mặc dù không trực tiếp lấy đất, nhưng nó lại gia tăng sức mạnh cho toàn bộ đám quân ở nửa phải bàn cờ. Hơn nữa, với việc vô hiệu hóa tesuji của Đen ở A, Trắng 2 đã củng cố vị thế cho Trắng. Hơn nữa, từ đây Trắng giành được sente (tiên thủ).

Hình 15. Nếu Đen bỏ qua mà tiếp tụ với 1 ở góc trái bên dưới chẳng hạn, Trắng tiếp tục đè ở 2, 4 và 6, với mỗi nước như vậy đám trắng ở đây lại mạnh lên. Đen lúc này bị ép thành cụm hình lòng chảo và tầm ảnh hưởng bị gói gọn ở biên trái, trong khi tường Trắng lại chi phối đến 2/3 bàn cờ. Điều này không thể chấp nhận được.

Hình 16. Vậy nên người chơi đã dùng Đen 3 để đáp lại Trắng 2, và sự cân bằng sức mạnh gây áp lực lên cả hai phía, khiến cả hai liên tiếp đẩy về phía còn lại. Kiểu giao tranh này xảy ra thường xuyên trên bàn cờ. Tất cả những nước đi ở đây là cần thiết.
Bạn đọc có thể bày lại thế cờ này này và ở từng nước đi hãy suy nghĩ nếu bỏ qua nước đó thì chuyện gì sẽ xảy ra.
Hình 17. Nếu Trắng không đánh ở 'a', Đen đi 1 và 3. Trắng hoàn toàn bị vô hiệu hóa.

Hình 18. Nếu Đen bỏ qua 1, Trắng atari và nối về.

Hình 19. Nếu Trắng bỏ 1, Đen quay lại đe dọa ‘a’.

Hình 20. Nếu Đen không đánh ở 'a', Trắng bẻ tại 1 và 3. Bất cứ tình huống nào trong bốn trường hợp trên cũng sẽ trở thành thiệt hại nặng nề nếu người chơi không thận trọng.

Hình 21. Nếu Trắng bỏ qua nước cuối của Đen ở hình 16, nước tiếp theo Đen sẽ kéo dài ở 1. Bên cạnh việc làm tăng ảnh hưởng và sức mạnh của quân mình, Đen còn chuẩn bị cho một mục tiêu tấn công mà hình tiếp theo đây ta sẽ rõ.

Hình 22. Đen 1 tesuji. Nếu Trắng không nhìn ra điểm này, các nước từ 3 đến 7 Đen sẽ thành tường và rào đám Trắng bên trong. Nếu điều này xảy ra Trắng nên đầu hàng; những nước ép trước đó của Trắng trở nên vô nghĩa.
Hình 23. Sau đen 7 Trắng sẽ không bỏ qua mà cắt ngay ở 8. Nó làm ta phải tính toán những nước tiếp theo một cách cẩn trọng (Đen 17 tốt hơn nên chơi ở 'a'). Mặc dù vậy, Trắng đã thành công trong việc đạt tới sự cân bằng sức mạnh tại vùng trung tâm và giành phần thắng ở cả ván cờ. Chú ý, nếu Đen chạy quân 11, Trắng sẽ xuống theo từ 14, sẵn lòng hy sinh 4 quân 10, 12, 16 và 18 để đổi lấy thế mạnh ở trung tâm.
Hình 24. Để so sánh, ta thử đặt giả thiết, Trắng đáp lại Đen 1 tại 2. Đen cứ theo đó đè xuống với 3 đến 7 rồi chiếm vị trí mấu chốt ở trung tâm tại 9, cơ bản là làm điều Trắng đã làm ở hình 23 bên trên (thật ra Đen 1 nên được chơi ở 9). Hình này, Trắng 2 giúp Đen tạo dựng khung lớn bao lấy vùng cánh trái, điều đó thể hiện sự thiếu sót trong việc đánh giá đúng tầm quan trọng của việc̣ cân bằng lãnh thổ. Trắng đã nắm chắc trong tay một vùng đất lớn ở góc trên bên trái, nên chiến lược của Trắng lúc này không nhằm vào việc chiếm thêm lãnh thổ mà là phá hủy thế mạnh của Đen ở vùng ngoài.

Bản năng của con người là khao khát thôn tính đất đai lãnh thổ và quyền lực. Lịch sử vốn chứa đầy những cuộc tranh giành lãnh thổ và quyền lực dai dẳng. Điều thú vị ở đây là giai đoạn trung cuộc trong cờ vây cũng y như vậy. Giữa đất đai và quyền lực, yếu tố nào quan trọng hơn, quả thật khó nói cho chính xác, có thể là cả hai đều quan trọng như nhau. Điều chúng tôi muốn nói đến ở đây là có tồn tại "cân bằng lãnh thổ" và "cân bằng sức mạnh" trong một ván cờ. Chúng ta hãy quan sát và lưu ý những chuyển biến liên tục giữa chúng, và từ đó vạch ra chiến lược phù hợp cho mình.

Nhóm dịch: Nhược Lạc, Mộc Miên, Chu Tước @ Thư Viện Cờ Vây (Thư viện Cờ Vây)
5. Một ví dụ về cân bằng sức mạnh - Thư viện Cờ Vây