Nước mắt sông Cầm

Phạm Nhan là một trong những cái tên khiếp sợ nhất trong dân gian một thời gian dài. Nhan tên thật là Nguyễn Nhan, tên chữ là Nguyễn Bá Linh.

Cái tên Phạm Nhan liên quan tới một giai đoạn nhiều biến cố trong lịch sử dân tộc. Truyền thuyết dân gian nói rằng Nhan đã hóa thành một loài vật ghê tởm sống trên dương gian.


Quê ngoại Nhan ở làng An Bài, huyện Đông Triều. Mẹ Nhan người Việt, bố người Hoa, tổ tiên sống nhiều đời bên bến sông Cầm.


Người đàn bà mang thai đưa cái bụng nặng nề đi quanh làng An Bài cho dễ sinh. Những phiến đá xanh trơn trượt, người đàn bà mím môi, bấm ngón chân đi bên rìa đường cho vững. Gió thổi quất mặt. Lá xoan bay như rắc. Nước sông Cầm vỡ xóa. Trời vặn mình đau đớn. Đứa con sắp ra đời.



Nhan sinh ra.


Một thằng bé bình thường.


Bà mụ cắt dây rốn bằng cật nứa sắc.


Người đàn ông Hoa kiều chết trong một lần đi buôn thuyền trên sông Bạch Đằng. Nhan mồ côi cha. Người đàn bà góa lấy sông Cầm và những vực nước gần nhà làm nơi kiếm sinh nhai.


Mùa hè: dấm cáy.


Mùa đông: mò ốc.


Tháng Chín đôi mươi, tháng Mười mùng năm: đi hớt rươi ở bãi triều ven sông.
Chợ Cột là nơi mẹ con Nhan và người dân làng An Bài đưa những thứ kiếm được mang ra bán.



Chợ Cột.


Chợ Cột.


Những mái lá buộc trên chóp cây cho khỏi nắng.


Hàng thân cột đốn từ núi Đông Bắc xếp chằn chẵn chuẩn bị mang ra bến Kinh Thầy.


Dăm mớ tôm, mớ ốc đựng trong rá phủ lá tre.


Lò bễ đỏ, nước xèo xèo, búa vung chong chóng.


Đàn ông rít điếu bát, nhả khói như nồi nước nóng.


Đàn bà quây quần lụp xụp húp, hàng quà.



Nhan đã cóp nhặt đủ tiền để dành mua một tấm quà. Những người con trai làng An Bài rủ nhau vào rừng hái măng, đốt than, chặt gỗ, thả bè theo sông Cầm, sông Đạm, có khi vào đến tận Yên Tử.


Nước suối trong và lạnh.


Nước sông đục và nồng.


Măng đắng vùng Đông Bắc ăn mãi không biết chán. Mai rừng từng gốc nhỏ mọc rải rác trên núi, mùa xuân điểm những chấm vàng bên những bụi xanh. Những bè gỗ lướt trên sông như con thuyền dát mỏng.


Nhan có một tính xấu: thích rình bọn con gái trong làng tắm dưới sông Cầm. Nhan bò ở bờ sông như con mèo rình chuột, nấp trong bụi cây nhìn trộm. Nhan lặn dưới sông như con rái cá. Con rái cá chìm xuống ngay chỗ có những đứa con gái đang tắm, tay chạm vào bầu vú căng nhọn như mầm măng mới nhú.


...


Bị bắt quả tang.


Những cú tát, cú đá. Chửi rủa. Nhưng thói xấu không sao bỏ được. Bên cạnh nhà Nhan có một đứa con gái mới mười ba nhưng xinh xẻo, dạn dĩ. Con bé ấy tên Nhiên. Nhan thích Nhiên lắm. Nhan đã nhiều lần rình trộm đàn bà, con gái trong làng, nhưng chưa bao giờ dám nhìn trộm đứa con gái hàng xóm mình thích.


Nhiên tắm trong cái ô quây bằng lá mía khô, hở tứ bề. Thấy Nhiên đi về phía ấy, nghe tiếng dội nước là Nhan lảng đi. Nhan sợ đôi mắt của Nhiên, những câu nói như lưỡi dao cứa vào thịt. Nhan bị mẹ đánh vì cái tội nhìn trộm đàn bà con gái, Nhiên bảo.


- Cái tính của Nhan xấu lắm. Nếu Nhan muốn xem, hôm nào ra sông Cầm, tôi tắm cho Nhan xem.


Nhan đỏ tái mặt, không trả lời. Con đực đang gương cung bị lưỡi roi quất vào. Mềm oặt.
Nhan sắp trưởng thành, con đực sắp thành thục. Lời nói sắc như dao không cắt được gót chân dẫm phải gai rừng nhiều lần. Lớn. Nhan càng lười, chỉ thích lêu lổng. Thằng bé mồ côi cha trở thành thủ lĩnh của những trò mất dạy của đám trẻ trong làng. Người đàn bà góa không đủ sức dạy đứa con lếu láo. Chửi mắng. Đòn roi trừng phạt. Roi tre quất vun vút. Nhiên sang nhà hàng xóm, thấy mắt Nhan lừ lừ, đỏ ngầu những tia máu hung tợn.


- Nhiên thì biết gì, tổ tiên năm mười đời nhà tôi cũng bị bốc lộn lên rồi. Trong làng, chỉ có một người không chửi tôi. Tôi phải bỏ ra đi biệt xứ thôi.


Trận đòn cuối cùng khiến Nhan quên mất tính người, hắn chửi cả cái người đã đẻ ra hắn.
Nhan trốn đi trong đêm tối. Hôm đó, đứa con gái hàng xóm ra gặp Nhan ở miếu thủy thần, cạnh gốc cây duối. Con bé đưa cho Nhan cái vỏ ốc ngũ sắc nhặt được ở sông Cầm.


- Nhan đi thì nhớ đến sông Cầm và vỏ ốc ngũ sắc. Người đi thì biết đường trở về.
Nhan cầm vỏ ốc ngũ sắc, xiết chặt trong nắm tay. Lặng chìm. Lặng buồn. Giọt nước mắt cô độc lăn xuống. Nhan lấy chiếc lược sừng trâu giấu trong áo đưa cho Nhiên.


- Chiếc lược này tôi tự mua ở chợ Cột bằng tiền bán cáy đấy, không phải đồ ăn cắp đâu. Nhiên chải đầu thì sẽ nhớ đến tôi. Tôi phải qua sông vào lúc trời tối. Nhiên mượn cho tôi chiếc thuyền.


Nhiên ra bờ sông gỡ con thuyền đang cột chặt vào tảng đá lớn trên bờ, tự mình chèo thuyền đưa Nhan sang bên kia sông Cầm.


Sông Cầm không mong ngày trở về.


Nhiên không mong ngày trở về.


Nước sông ngầu.


Chưa đến ngày con nước rươi.


Đi.


Ngày lấy chồng, Nhiên vẫn đi trên con đường trơn trượt quanh làng An Bài. Qua ngõ nhà Nhan, thấy bờ rào hoa tầm xuân rã rượi trong gió bấc. Nhiên đưa tay lần chiếc lược sừng mang theo. Tiếng khan trong cổ không thoát ra được.

( còn tiếp )