Có rất nhiều phương pháp chiến thuật áp dụng trong trung cục, nội dung khá phong phú, ở đây tôi chỉ giới thiệu hai chiến thuật chủ yếu, đó là phế quân và điều quân.

Chiến thuật phế quân là một thủ pháp chủ yếu để tạo nên các thế công sát ngoạn mục, có sức hấp dẫn lôi cuốn và gây sự chú ý của mọi người. Chiến thuật này tôi rèn lòng can đảm.

Chiến thuật điều quân, nói một cách khái quát nhất, đó là thủ pháp điều khiển các quân cờ. Mỗi một nước cờ đều mang hàm ý của việc điều quân khiển tướng và sự điều chuyển quân cờ có mục đích sẽ tạo nên thủ pháp chiến thuật.
Hai chiến thuật vừa nêu có giá trị thực dụng rất cao, mang ý nghĩa sâu xa.

Chiến thuật phế quân

Phế quân trung cục là một thủ pháp chiến thuật khá quan trọng. Nó là nòng cốt của rất nhiều ván đấu ngoạn mục hấp dẫn và cũng là một phương pháp chiến thuật mang tính phổ biến và tính ứng dụng cao được các kỳ thủ áp dụng. Chiến thuật này là một môn bắt buộc không thể thiếu khi người chơi nghiên cứu về trung cục.

1. Phế quân tranh tiên:

Phế quân tranh tiên không chỉ là một trong những chiến thuật quan trọng thường được áp dụng bởi các kỳ thủ hiện đại, mà ngay cả các kỳ thủ xa xưa cũng rất thích áp dụng chiến thuật này. Các thế phế mã cục có trong quyển cổ phổ “Quất trung bí” có thể nói là sự kết tinh rực rỡ của chiến thuật phế quân. Nhiều năm gần đây có lưu truyền thuật ngữ “Ninh xả nhất tử, vật thất nhất tiên”, có nghĩa là “Thà mất một quân, chứ không để mất một tiên”, có thể nói đó là một câu đúc kết ngắn gọn những tinh túy của chiến thuật phế quân tranh tiên.

Ván cờ: Trung pháo đối Bình phong mã



Nước nhảy mã lên hà của đỏ ở nước thứ 6 không được hay, bởi vì đen có nhiều phương án đối phó lại để cân bằng thế trận. Áp dụng đòn phế pháo là thủ pháp phế quân tranh tiên thường được sử dụng bởi các kỳ thủ có phong cách công sát.
9. M6/8 C3.1 10. M8/6 C3-4! Đen bình chốt khống chế lộ mã, tiếp tục quán triệt ý đồ phế quân tranh tiên.
11. M6.8 C4.1 12. M8.6 X1-2 Đỏ nhảy mã quá vội vàng, rơi vào sách lược toan tính của đen, sau khi đen tranh tiên ra xe, ra đòn công kích liên tục, khiến mã đỏ lộ 6 lầm vào bước đường cùng.
13. P8-9 X2.5 14. M6.7 X2/2 15. M7/6 X2-4 16. M6/8 C4-3
Tới đây, mã đỏ bị bắt chết. Đen lợi dụng chiến thuật phế pháo tranh tiên để 1 chốt sang sông trước, sau đó lấy lại quân đã mất, đồng thời khống chế cục diện, chiến thuật phế quân tranh tiên của đen đã thành công. Thật đúng là “Đắc tử thất tiên phi thượng sách”.

Ván cờ: Trung pháo đối Bình phong mã


Nước thứ 6, đen không bình pháo đổi xa mà bay tượng để tăng cường trung lộ, ý đồ phế quân đã bộc lộ rất rõ.
7. X2-3 P2.4 Đen phế mã và tấn pháo trả đòn là một thủ pháp công kích rất có lực
8. C3.1 C7.1 Nếu đỏ không tấn chốt lộ 3 để đổi quân, mà vội dùng xe ăn mã thì đen nhấn chốt 7 dọa mã, đồng thời phản kích bằng đòn P2.7 chiếm tiên thắng thế.
12. C5.1 X4.6 Cục diện tiến triển tơi đây, ta thấy đỏ tuy lời một quân, nhưng đen đã đoạt được sự chủ động, khống chế cục diện, đồng thời mở rộng thế công. Chiến thuật phế quân tranh tiên của đen lại gặt hái được thành công.

2. Phế quân công sát:

Phế quân công sát là một trong những thủ pháp chiến thuật quan trọng dùng để “ khắc địch chế thắng” (đánh bại địch giành chiến thắng) ngay trong giai đoạn trung cục. Trong thực chiến có rất nhiều sát cục ngoạn mục đều được thực hiện qua chiến thuật Phế quân công sát.

VD1: Cục diện được tuyển chọn từ một ván đấu thực chiến, hai bên đối trận bằng thế trận liệt thủ pháo, hiện tại hai bên đã hoàn tất 10 nước khai cục, bây giờ tới lượt đỏ đi.


11. X3-4... Pháo đen đuổi xe, xe đỏ không ăn chốt biên mà bình xe dọa chiếu bí, ý đồ phế quân của đỏ đã được xác định rõ.
11. ........ P5.4 12. M3.5 M5.6 13. M5.3 M6/5 Phàm những đòn phế quân đều ẩn chứa thủ pháp tranh tiên ở ngay phía sau, hoặc mai phục đòn sát cục.
14. M3.4 X8/1, bởi đen quá tham ăn quân, khiến cho đỏ không những khống chế hoàn toàn cục diện, mà còn chuẩn bị giăng đòn tấn công mạnh mẽ, đen hoàn toán rời vào cảnh ngộ giơ đầu chịu báng.
15. Xe4-8 X2-1 16. P7-9 T3.1 17. X8-2 X8-9 18. P9-1 T7.9
Xe pháo bên đỏ lưỡng tróc, lưỡng đả lần lượt xua bắt hai xe đen ở hai cánh. Chỉ trong vòng 4 nước đi, cờ đen đã lâm vào tuyệt vọng. Trong khi đó, đỏ điều quân như du long hí phụng, tuyệt diệu vô song!
19. Xe2.6 P7.5 20. X2-3 P7-5 21. p5.4 M5.6
Đỏ lại phế xe lần nữa, quả là cao siêu tinh tế! Mã đen không dám ăn xe, bằng không thì đỏ pháo trùng chiếu bí.
22. X3-5 X9-5 23. P1.3 P5/4 Đỏ 3 lần phế xe, pháo dập tượng biên hăm bí, tính toán tinh tế, gan dạ, sáng suốt.

VD2: Thực chiến Ngũ lục pháo đối Bình phong mã.


7. X2.6 M7.6 Xe đỏ qua sông với ý đồ bình xe đè mã, mã đen nhảy bàn hà phản kích.
14. C7.1 C3.1 15. X4-7 Xe2.2 Đỏ không ăn chốt qua sông của đen mà tấn chốt lộ 7, rồi bình xe uy hiếp mã đen, đây là chiêu pháp tích cực! Hai bên đôi công ngày càng quyết liệt, gay cấn.
16. M7.6 T7.5 Đỏ tham tấn công mà quên mối nguy hiểm đang rình rập, nhảy mã bắt pháo, bị đen tương kế, tựu kế. Đen bay tượng vừa có tác dụng tăng cường phòng tuyến trung lộ, lại vừa đuổi xe đỏ, chiêu pháp rất nhạy bén.
17. X7.1 P2-9!! Đen bất ngờ xuất ra đòn liên tiếp phế xe mã bằng pháo nổ chốt biên, chiêu pháp vô cùng hung hãn.