Những hiểu biết chung về cờ!

[themgaidep]

Bài 11. Đằng sau ánh hào quang của những chiếc huy chương!

Chuyện hôn nhân của kỳ thủ xưa nay đều là việc tế nhị, riêng tư nên ít ai đề cập tới. Tuy nhiên gần đây, khi lập những thống kê sơ bộ về tình trạng hôn nhân và gia đình của các vận động viên thể thao thì con số đã chỉ ra một điều rất đáng ngại:

Ảnh minh họa – “Ai cho tôi tình yêu..”

Tình hình hôn nhân của giới kỳ thủ là đáng báo động nhất. Nếu không tìm hiểu rõ nguyên nhân của việc này thì sẽ ảnh hưởng không chỉ đến cuộc sống, hạnh phúc của cá nhân họ mà còn ảnh hưởng đến cả thành tích thi đấy, thậm chí còn dẫn đến những lệch lạc và thiệt thòi không nhỏ. Còn đối với các bậc cha mẹ, khi nhìn vào làng cờ mà thấy tình hình như vậy thì càng e dè không muốn cho con mình lấy cờ làm sự nghiệp thể thao.
Nếu lấy tuổi trung bình khi lập gia đình của nam là 25-30 và nữ 20-25 thì có một thực tế đáng chú ý là trong làng cờ con số này luôn bị vượt quá. Khá nhiều kỳ thủ cờ tướng lập gia đình rất muộn và không ít kỳ thủ đã không có được một mái ấm gia đình khi đã vào tuổi 40-50.

Ảnh min họa – Tre già măng mọc vốn là quy luật tự nhiên

Vì sao ở môn cờ lại xảy ra tình trạng như vậy?
Ai cũng biết rằng tính yêu và hôn nhân không phải bống dưng từ trên trời rơi xuống hay nói theo kiểu tây là do mũi tên của thần tinh yêu Quypidon bắn trúng. Muốn có tình yêu phải có sự gặp gỡ, giao tiếp, phải có thời gian và cả công sức cố gắng của cả đôi bên nữa mới thành. Ấy thế mà ở ta không ít kỳ thủ chẳng giao tiếp với ai ngoài bàn cờ, có bao nhiêu thời gian là dồn hết cho những nước đi, ván đánh, nếu giỏi lắm thì cũng chỉ kịp giành cho một ít thời gian cho màn hình tivi. Nhưng cái đáng lo ngại nhất trong đầu các kỳ thủ là chỉ có những quân cờ nhảy múa chứ không mấy khi còn chỗ cho tình cảm yêu đương. Thời gian cứ thế trôi qua, đến khi nhận ra và cảm thấy cần thiết thì hởi ôi, đã “tứ tuần”, “ngũ tuần”, mất rồi.
Cho nên nếu không cẩn thận thì kỳ thủ sẽ phải trả giá cả cuộc đời chỉ vì ham mê một thú chơi.

Ảnh minh họa - Cụ Lê Uy Vệ - Một tấm gương sáng trong làng cờ

Trong làng cờ Việt Nam có một tấm gương lớn về việc này. Đó là cụ Lê Uy Vệ, từ hơn 50 năm trước, khi còn là hội trưởng hội cờ tướng Quang Trung, cụ không để một hội viên nào của mình bị quá lứa cả, cả hội cờ thấy ai có được “đối tượng” là xúm lại vun vào cho bằng được, hồi ấy tuy nghèo nhưng ai lấy đều hăng hái góp của góp công tổ chức đám cưới thật chu đáo mới yên tâm. Những mối thân tình như thế còn mãi cho tới nay, khi các cụ đều đã vào tuổi 80, con cháu đề huề.
Kinh nghiệm cho thấy sự lo lắng, sợ mất thành tích của những người thầy không có mấy cơ sở bởi đối với các học trò nam sau khi lập gia đình, tư tưởng của họ ổn định, lại có được “hậu phương” an toàn nên càng chơi cờ tốt hơn. Còn với nữ thì có người cứ tưởng tượng là sẽ mất hết, nhưng trên thực tế nhiều kỳ thủ nữ sau khi lập gia đình thậm chí có con mà vẫn đoạt ngôi vô địch nữ quốc gia, trái lại một số nữ kỳ thủ cao tuổi, tuy không lập gia đình nhưng đến nay vẫn chưa có thành tích nào đáng kể.
Ai cũng tưởng mọi việc sẽ rất suôn sẻ sau hôn nhân nhưng thực thế thì hoàn toàn không phải như vậy. Đối với một số nam kỳ thủ thì coi như mình đã có “hậu phương vững chắc” nên tha hồ vùng vẫy trong làng cờ, mọi việc đều phó mặc cho bà xã. Có gia đình là có thêm trăm công nghìn việc mà cả hai vợ chồng đều phải chung tay gánh vác chứ đâu phải trút hết lên đầu vợ. Đó là chưa nói đến một số thói quen thích giao du, tụ tập với bạn bè mà quên mất rằng mình đã có gia đình. Chưa nói là một số khác tiếp tục đi thi đấu dài ngày, vợ ở nhà một mình một bóng, lâu ngày như thế ai chịu nổi. Đó là chưa kể vấn đề kinh tế, đánh cờ có ra tiền để nuôi vợ con không?

Ảnh minh họa – Cãi vã chuyện “cơm, áo, gạo, tiền”

Còn nói về kỳ thủ nữ thì sao? Nếu thời “hậu hôn nhân” mà không kịp thời điều chỉnh thì trong nhà sẽ rối loạn lúc nào không biết. Thứ nhất là không “một đức phu quân” nào chịu được cảnh vợ mình cứ bỏ nhà đi đánh giải liên tục, thứ hai là cảm thấy rất “ngứa mắt” khi vợ mình tiếp xúc “quá tự nhiên” với HLV và các đồng nghiệp nam giới. Vâng, đó là phản ứng rất tự nhiên, rất “con người”, không thể trách được. Thêm vào đó là việc nhà bộn bề, nhưng vẫn cứ tưởng mình trong thời kỳ ở nhà bố mẹ đẻ, sẽ dẫn tới hậu quả khó lường, nhất là khi sự bực mình, ghen tuông bùng lên. Nói thật, thực tế không ít nữ kỳ thủ đã bị rơi vào thế này, tiến thoái lưỡng nan, chẳng mấy khi dám nói ra. Mà đã không còn hạnh phúc gia đình thì lấy đâu ra hứng thú chơi cờ nữa.


Cho nên sau khi đã có gia đình, mỗi kỳ thủ phải biết xắp xếp lại thời gian biểu của mình. Phải đặt hạnh phúc gia đình lên hàng đầu. Có những kỳ thủ có được người bạn đời của mình chính là đồng nghiệp nên dễ bề thông cảm cho nhau nhưng tỷ lệ không nhiều.

Ảnh minh họa – Ai cũng có một gia đình

Cho nên tốt hơn hết là trong niềm hạnh phúc gia đình ngay sau khi thành hôn, các bạn bên điều chỉnh nhanh chóng đê phù hơp với tính hình thực tế. khi thấy những rạn nứt đầu tiên, dù là nhỏ nhất, bạn phải biết hàn gắn kịp thời để gia đình là “bệ phóng” cho những chiếc huy chương!


(Sưu tầm)

[themgaidep]

Bài 12: TÍNH CHẤT "THIỀN" TRONG CỜ TƯỚNG

Từ bàn cờ Tiên trong truyện cổ tích, đến những giai thoại thần tiên đánh cờ tướng trong văn học cổ trung quốc, đến nay vẫn còn nhiều người nhắc đến, vì sao thần tiên ham mộ cờ tướng? đó là do tính chất thiền trong cờ tướng.
Ai cũng thấy người đánh cờ có những biểu hiện;
- Ngồi yên không di động.
- Im lặng không ồn ào
- Quên mọi thứ, mọi việc chung quanh
- Tập trung tư duy cao độ liên tục vào một vấn đề
- Tìm mọi cách giải quyết vấn đề (cuộc cờ)
- “Không biết” gì ngoài cuộc cờ
- Chỉ vạch ra một con đường quyết tiến
- Không sợ hãi
- Không biện luận
Đánh cờ tướng còn là phương pháp:
• Phát triển trực giác
===>> Đó là những tính chất thiền trong cờ tướng.

Ảnh - Một bức tranh nghệ thuật bằng đồng - Bát tiên đánh cờ.

Hàng ngày hay hàng tuần bạn nên dành chút thì giờ đánh vài ván cờ, Ít nhiều bạn sẽ tránh được stress, gạt bỏ được lo toan, ồn ào của cuộc sống, công việc… đã cớ nhiều người thức dậy từ 4 giờ sáng, đi uống café và đánh một vài ván cờ trước khi đi làm việc. những ván cờ buổi sáng này, để thể dục trí não và giải trí, không đặt nặng vấn đề thắng, bại – thắng cũng không vui và bại cũng không buồn. như thế, sẽ làm cho tâm hồn bạn thanh thản, tươi trẻ, trí lực ngày càng mạnh mẽ, bạn sẽ nhận định tình hình, phán đoán sự việc nhanh chóng, chính xác có hiệu quả.
Đặt biệt, thiền trong cờ tướng có nét độc đáo:

TƯ DUY ĐỐI THOẠI
Tư duy trong thiền của nhà Phật là độc thoại, còn tư duy trong cờ tướng là tư duy đối thoại. người đánh cờ phải suy nghĩ, tính toán biết được cả hai bên – ta và đối phương, biết mình và biết người biết đối phương đang có âm mưu gì? đi quân cờ nào? Nước nào? Như thế nào? Sẽ ra sao? Chỉ nhìn vào cuộc cờ mà biết trong đầu đối phương đang tính toán những gì. Ngược lại, đối phương cũng theo dõi cuôc cờ mà biết ta đang có ý đồ gì.

NGỒI YÊN KHÔNG DI ĐỘNG
Chứ không bất động như toạ thiền. Người đánh cờ không di động, nhưng có cử động – nghĩa là yên vị (tĩnh), đi cờ (động) có tĩnh có động, nhờ vậy mà ngồi lâu cả ngày vẫn không mõi mệt.

IM LẶNG KHÔNG ỒN ÀO
Chứ không phải nín thinh như trong toạ thiền – tức tìm sự tịch mịch, bình yên.

QUÊN MỌI THỨ XUNG QUANH
Chứ không vứt bỏ mọi thứ

TẬP TRUNG TƯ DUY
Nhưng không bị bức tường , ‘không biết” chặn lại

KHÔNG BIẾT GÌ NGOÀI CUỘC CỜ chứ không phải ‘không biết”
KHÔNG BIỆN LUẬN nhưng tranh luận


KHÔNG CHỈ VẠCH RA MỘT CON ĐƯỜNG QUYẾT TIẾN – mà còn vạch ra con đường thoái thủ (hoà cuộc). tức là có cương nhu đầy đủ

Ảnh - Không biện luận nhưng tranh luận

Nhờ có tính hai mặt của một sự vật, nên người đánh cờ không bị quẩn trí (tẩu hoả), còn người tập thiền nếu không có minh sư khai ngộ sẽ bị quẩn trí vài không vượt qua được bức tường “không biết”


Có thể nói thiền trong cờ tướng là nhập thế hành đạo, còn thiền trong Phật pháp là xuất thế vô vi. Nói cách khác cờ tướng là bộ môn nghệ thuật có tính chất “thiền”. vì cờ tướng có dấu hiệu, ký hiệu nhất định để diễn tả và truyền đạt tình cảm, tư tưởng của con người, đồng thời làm cho con người vơi bớt phiền não, hoặc quên đi phiền não cuộc đời.

Ảnh - Hai cha con đánh cờ.

Chính vì trong cờ tướng có tính chất thiền, nên người xưa ( các bậc đạo cao đức trọng – tiên thánh) rất ham mộ nghệ thuật cờ tướng. Tương truyền hai ông tiên say mê đánh cờ, có người phàm tục lại gần mà không biết, đến lúc phát hiện người lạ, hai ông tiên vội vã biến vào trong quả quít (quất). tựa đề cuốn sách cờ tướng “quất trung bỉ” là lấy từ điển tích này. Trong văn học cổ điển trung quốc như truyện :phi long diễn nghĩa, chung vô diệm, phong thần, tây du ký đều có diễn tả cuộc cờ qua các bậc tiên thánh…



(Sưu tầm)

[themgaidep]

Bài 13: VẤN ĐỀ SINH TỬ TRONG CỜ TƯỚNG

Sinh tử (sống chết) là vấn đề hệ trọng nhất đối với con người. Con người cũng như muôn vật đều có sinh có tử. Đặc biệt pháp môn thiền của Phật gia đặt vấn đề sinh tử lên hàng đầu trong quá trình tư duy (sinh, tử, bệnh, lão).

Phật không nói đến nguyên nhân đầu tiên sinh ra con người và vạn vật. Đức Phật chỉ dạy con người phương pháp (pháp môn) diệt khổ, thoát khổ, giải phóng chúng sanh ra khỏi vòng sinh tử mà thôi.

Kỳ đạo (cờ tướng) có điểm tương đồng ở chỗ không cần lý giải nguyên nhân đầu tiên vì sẽ lý giải không cạn hết được.

Kỳ đạo chỉ đưa ra một phương pháp để kỳ thủ quên đi khổ lụy đó là phương pháp tư duy cờ tướng. Các bậc thánh nhân, thần tiên ham mộ cờ tướng có lẽ là do đặc điểm nói trên.

Trong cờ tướng cũng có sinh tử. Người ta thường nói cờ sinh, cờ tử, tuy đơn giản nhưng ý nghĩa rất thâm sâu.

Ảnh - Đánh cờ ngoài trời

THẾ NÀO LÀ CỜ SINH?

Cờ sinh là cuộc cờ không có kẻ thắng người bại, dù trải qua bao nhiêu nguy khốn, trở ngại nhưng cuối cùng vẫn dẫn đến kết quả hòa cuộc. Vì sao thế? Bởi theo đạo lý tượng kỳ (kỳ đạo) thì khởi thủy vũ trụ có âm dương cân bằng (lưỡng nghi - trong cờ tướng là hai màu xanh đỏ). Sự biến thiên vô cùng không ngừng của vũ trụ, cũng như của cờ tướng theo cái lý tương đồng hòa hợp để phát triển sự sống (sinh) nên cờ tướng có 32 quân cờ chia ra hai bên (mỗi bên 16 con), phần đất hai bên cũng bằng nhau và hai bên đều lấy bên phải làm chuẩn. Tất cả đều ở trạng thái cân bằng hòa hợp.

Khi âm dương xâm lấn nhau đúng lý thì muôn loài vạn vật sinh sôi nẩy nở phát triển vô cùng.

Trong cờ tướng cũng vậy, nếu hai bên xâm lấn nhau đúng lý thì cuộc cờ biến hóa vô cùng, dù có trở ngại nguy khốn cũng đều được hòa giải hết và hai bên luôn giữ được thế cân bằng hòa hợp đẫn đến cuộc hòa (sinh cuộc cờ sống). Không có kẻ thắng người bại. Điều này rất có đạo lý, vì khởi thủy hai bên lực lượng đã cân bằng nhau nếu tài sức ngang nhau và xâm lấn nhau đúng lý thì không lý gì lại có kẻ thắng người bại được.

Kỳ đạo lấy sự cân bằng, hòa hợp, lẽ phải làm gốc cho sự phát triển, răn dạy con người và ổn định trật tự xã hội.

Khi mất sự cân bằng hòa hợp và lẽ phải thì nhất định cuộc cờ có kết quả sát cuộc.

Ảnh - Chiếu cờ đêm

THẾ NÀO LÀ CỜ TỬ?

Trong trời đất muôn loài vạn vật đều có sinh tử (sống chết). Sinh tử là hai trạng thái phát triển và hủy diệt của từng sự vật hiện hữu. Sinh tử cũng theo luật cân bằng, sinh nhiều quá hoặc tử nhiều quá đều gây nên khủng hoảng. Theo cái lý của trời đất thì như thế, nhưng đối với lòng dục của con người thì khác - nay thế này, mai thế nọ. Quan niệm của ông cha ta ngày xưa "sinh con nhiều là phước". Ngày nay chúng ta cho "sinh con nhiều là họa". Nhưng dù sao hễ có sinh là phải có tử. Kỳ đạo cũng theo lý ấy - có cờ sinh thì phải có cờ tử.

Cờ tử là cuộc cờ có kết cục thảm bại (còn gọi là sát cuộc). Sở dĩ có cờ tử (sát cuộc) là do hai người đánh cờ có sự tư duy không rốt ráo, trình độ cờ chênh lệch nhau. Hoặc là do dục vọng của con người muốn hơn thua mà đặt ra nhiều cạm bẫy (cờ tử). Những ai non kém mà ham muốn lợi lộc sa vào cái bẫy cờ tử này sẽ mất mát nhiều thứ như: tiền của, thời giờ, mất sự bình an trong con người.


(Sưu tầm)

[themgaidep]

Bài 14: Sự ra đời của "thỏa thuận hòa cờ"

Ngày xưa thì không được phép như thế, nếu người ta nhận thấy hai đấu thủ chơi không tích cự để tìm cách hòa nhau , lập tức cả hai bị phạt, thậm chí cả hai đều bị xử thua. Trong thời gian dài người ta còn quy định mỗi ván cờ phải đi tối thiểu bao nhiêu nước thì mới được chấp nhận hòa. Các ban tổ chức đều lấy làm đắc ý về sáng kiến chống tiêu cực quá hay này bởi họ đinh ninh rằng nhờ các biện pháp này thì các kỳ thủ đều phải thi đấu hết mình vì ai mà chẳng sợ bị thua, bị xử phạt.

Ảnh – Trọng tài rút thẻ phạt vì cầu thủ phạm lỗi(môn bóng đá)

Rồi đến một ngày xuất hiện “quái kiệt cờ Vua’ Bobby Fisher, một con người dám nói toạc móng heo những sự thật đáng buồn trong làng cờ. Fisher chơi vài nước rồi đề nghị hòa. Vì Fisher quá nổi tiếng (ông thắng tất cả những người chơi cờ giỏi nhất cùng thời một cách dễ dàng với những tỉ số rất ấn tượng 5-1 hay 6-0) nên đa số các đối thủ được ông đề nghị hòa đều chấp nhận, và việc họ giành được nửa điểm khi đánh với ông là quý quá rồi. Thế nhưng mọi việc đâu dễ dàng như thế, BTC và trọng tài đã được lệnh trừng phạt “kẻ phản loạn” kiểu đó. Họ bèn cứ thế áp dụng điều đó với Fisher và các đối thủ hòa cờ với ông. Các đối thủ thì không dám nói gì nhưng ông thì khác, ông dọa sẽ bỏ cuộc. Ông có mặt trong giải là vinh dự lớn lắm nên BTC đề nghị thương lượng với ông.

Ảnh – Bobby Fisher (1943 – 2008)

Chính trong quá trình thương lượng này, Fisher đã vạch trần hàng loạt ván cờ giả dối mà các đấu thủ tham gia đã “đánh lừa” BTC. Nhiều ván cờ chơi đến ngót trăm nước, nhưng thực ra lại là những ván đã được “lập trình” hoặc chơi trước đó mà kỳ thủ chẳng phải tốn một chút công sức nào để suy nghĩ. Fisher cũng chỉ ra những nước hết sức phi lý của một số cao thủ và cùng BTC của giải cờ đó tiên đoán những tay cờ này tìm cách hòa để cả hai bên hưởng lợi. Rốt cục thì tất cả đã phải ngã ngửa ra vì sự thật hiển nhiên này.

Ảnh – Những cái bắt tay hòa nhau đáng xấu hổ bị Fisher “lật tẩy”

Lập tức các quy định phạt trước đây bị hủy bỏ và quy định mới là cho các kỳ thủ muốn hòa nhau ở bất cứ nước nào tùy ý. Chỉ có quy định là hai người phải ngồi vào bàn cờ và phải đi được ít nhất nửa nước và bên đề nghị hòa phải là bên tới lượt đi cờ. Nếu hai bên đã thỏa thuận hòa thì trọng tài cứ thế mà ghi kết quả rồi ký vào biên bản công nhận mà không được phép hỏi han, vặn vẹo gì thêm.

Và như vậy,điều luật trong khi thi đấu người ta cho phép hai đấu thủ được "thỏa thuận hòa nhau" ở bất kỳ nước nào đã được ra đời như thế.

Quy định này của cờ Vua về sau cũng được áp dụng cho các môn cờ khác.

Lời bàn: Vì điều luật này mà có nhiều người lợi dụng để móc ngoặc, phe cánh nhau mà chẳng ai bắt bẻ được. Nhưng luật nào cũng có kẻ hở, biết làm sao được cũng như “chẳng có cái gì hoàn hảo trên trái đất này” vậy!


(Sưu tầm)

[xephaoma]

Sức cờ của Bobby Fischer vượt xa tất cả các kỳ thủ đương thời. Ông là một thiên tài thực sự! Sở dĩ người đời gọi ông là "Quái kiệt làng cờ" vì ông không những giỏi cờ mà còn có cá tính rất độc đáo khác người. Ông ngang tàng và không sợ uy quyền. Ông đã chiến đấu rất quyết liệt đòi FIDE nâng giá trị các giải thưởng lên cao cho xứng đáng với cống hiến của kỳ thủ cho bộ môn trí tuệ này cùng với các quyền lợi khác mà kỳ thủ được hưởng, thời đó không ai dám lên tiếng đòi hỏi với một tổ chức danh tiếng như thế. Vì thế các kỳ thủ đời sau gọi ông là "Chủ tịch công đoàn" của họ.

Do cá tính của mình nên cuộc đời của ông cũng nhiều lận đận

Mong rằng Việt Nam có một "Chủ tịch công đoàn" cho anh em được nhờ.

[themgaidep]

Bài 15: Luật chạm quân

Xưa nay trong khi chơi cờ có nhiều người đã đi xong rồi nhưng lại chưa ưng ý bèn hoãn lại nước đó, đi một nước khác hay đi một quân khác. Sự hoãn nước cờ như thế khiến cho ván cờ mất hay, đối thủ khó chịu và hay dẫn đến cãi vã, tranh chấp không đáng có. Cho nên người xưa đã có một quy ước bất thành văn nhưng được những người chơi tử tế nhất trí chấp nhận, đó là “hạ thủ bất hoàn” tức là đã buông tay khỏi quân cờ thì không được hoãn nước nào nữa.

Ảnh – Đã chạm quân là không hoãn

Nhưng đó là những cuộc chơi giao hữu, giải trí, chứ còn những cuộc đấu, những giải cờ có nhiều quyền lợi như tranh giải thưởng, tranh cúp, tranh danh hiệu…thì chỉ cần một nước sai là thua như chơi, thì các tay cờ có tham vọng và “yếu bóng vía” lại liên tục vi phạm quy ước này một cách trắng trợn rồi cứ cãi chày, cãi cối đủ kiểu chỉ nhằm tránh cho mình khỏi bị thua cờ hoặc nhăm nhăm giành chiến thằng trước đối thủ. Những việc như thế khiến cho giải cờ lộn xộn.
Chính vì vậy người ta đã đưa vào luật một điều luật quan trọng đó là “luật chạm quân”, quy định hết sức rõ ràng và nghiêm khắc cách đi quân để loại bỏ thói quen xấu này(chủ yếu xảy ra ở cờ Tướng, bởi ở cờ Vua và cờ Vây ngay từ buổi học đầu tiên, giáo viên đã dạy học trò rất kỹ về điều luật này). Luật chạm quân quy định rất rõ ràng.

“Đấu thủ tới lượt đi, nếu chạm tay vào quân nào của mình thì phải đi quân đó. Nếu nước này bị cấm thì được đi quân khác, nhưng bị ghi một lỗ kỹ thuật(phạm 3 lỗi sẽ bị xử thua ván cờ). Nếu chạm hơn một quân thì phải đi quân chạm trước tiên. Nếu không thể xác định quân nào chạm trước tiên thì được phép đi một trong các quân bị chạm đó”.
“Chạm quân nào của đối phương thì phải bắt quân đó. Trường hợp không có quân nào của mình bắt được quân đó thì mới được đi nước khác nhưng bị ghi một lỗi kỹ thuật. Chạm hơn một quân đối phương thì phải ăn quân chạm trước, khi không thể xác định quân nào chạm trước thì phải ăn một trong số quân đó”

Ngoài ra luật còn quy định khá chi tiết các trường hợp chạm quân khác để ván cờ được tiền hành một cách suôn sẻ công bằng, tránh được những rắc rối đồng thời cũng lập cho đối thủ có phong cách thi đấu đường hoàng, tử tế, có thói quen cân nhắc suy nghĩ kỹ để rồi quyết định dứt khoát khi cầm quân đi.

Ảnh – Suy nghĩ kỹ trước khi cầm quân đi.

Ở đây cũng cần phân biệt rõ một chi tiết là luật chạm quân khác với việc sửa quân. Trên bàn cờ có lúc quân đặt bị lệch, hoặc sai vị trí hay vì một lý do nào đó mà quân cờ bị nghiên, bị đổ bất ngờ thì đấu thủ được phép cầm quân đó đặt ngay ngắn đúng vị trí. Không ai ngăn cấm điều này và cũng không ai coi đó là vi phạm luật chạm quân nếu như trước khi sửa quân cờ, đấu thủ đó phải thông báo rõ ràng “Tôi sửa quân!” cho đối thủ hay trọng tài. Nếu cứ im mà sửa quân thì có thể bị “xử thua” có ngày, vì khi ấy đã phạm vào luật chạm quân. Nếu đấu thủ thi đấu ở nước ngoài thì nên chịu khó học ngoại ngữ để biết chữ “sửa quân” là gì mà nói, còn bí quá thì phải ra hiệu chứ đừng có tự tiện mà làm ẩu!


(Sưu tầm)

[themgaidep]

Bài 21: Cờ Tướng và Cờ Vua

Trên trái đất này, có lẽ chỉ có các nhà thơ mới quan niệm cuộc đời là một trò chơi. Ngay cả Thánh Kinh, khi bàn về lẽ khởi - tận của kiếp người cũng phải than: thân cát bụi trở về cát bụi. Lời nguyền đó là tiếng kêu bi thương từ sâu thẳm của hàng triệu năm đau đớn để sống và, để chết. Từ ngày đầu tiên sinh ra loài người, Adams đã phải dắt díu Éva trốn chạy khỏi Thiên Đường trong nước mắt và uất hận; đau đớn và tuyệt vọng; cô đơn và sỉ nhục... Đó là những điều ngăn cản việc biến cuộc đời thành một trò chơi.

Ảnh một bàn cờ vua

Thế nhưng, từ khi nhà nước ra đời - xã hội loài người luôn luôn là một “Bàn cờ lớn” như cách nói của Zbignew Brzezinky. Có nghĩa là, khi chính trị bắt đầu can thiệp vào đời sống, toàn bộ các động thái lịch sử dần biến hóa thành một “trò chơi lớn”. Không đâu có nhiều máu và nước mắt; nhiều bi kịch và hài kịch hơn những thể hiện, những còn mất mà con người đã mưu toan và hành động trong các hoạt động chính trị. Chắc hẳn vì thế nên từ Đông sang Tây, tổ tiên của con người thời nay đã tìm mọi cách để giảm bớt những cay đắng và, để được làm “vua” qua trí tưởng tượng bằng một thể thức giản tiện là đưa chính trị lên bàn cờ!

Điều trước tiên là sự trùng hợp đầy thú vị trong cấu trúc của bàn cờ Đông - Tây. Nếu ở ngoài đời, luật pháp có 3 chức năng chủ yếu: quy định, tổ chức và bảo vệ hiệu quả cho sự hoạt động của bộ máy nhà nước thì trong trò chơi cũng vậy. Cờ tướng hay cờ vua đều có 32 quân, dù quan niệm và cách thức có khác nhau. Cờ tướng không có quân hậu; còn cờ vua không có sĩ, pháo.

Điểm tương đồng thứ hai là trong cả hai bàn cờ, vua hay tướng đều ở vị trí trung tâm, còn quân tốt - bao giờ cũng có số lượng đông đảo nhưng lại có “năng lực” thấp nhất. “Quần chúng nhân dân” - những con tốt, không bao giờ được phép đi lùi. “Nhiệm vụ” của chúng là cúi đầu tuân lệnh và cứ thế lao lên phía trước.

Ảnh một ván cờ người tại Chùa Vua

Thứ ba, trước giờ khai cuộc, quân số của hai bên lấp vừa đầy một nửa “bãi chiến trường”. Tôi không dám chắc ở đây có triết lý của sự tàn bạo, nhẫn tâm hay không, nhưng phải khẳng định rằng, nếu những “chiến binh” đó nằm xuống, một nửa vùng đất trống còn lại là vừa đủ để “mai táng” họ! Không gian trong cờ tướng có vẻ thoáng rộng hơn (90 điểm đến so với 64 ô đến), nhưng do luật chơi trong cờ tướng quy định quân pháo phải có điểm tựa (1 quân cờ ở giữa), nên về cơ bản, khoảng trống của hai bàn cờ bằng nhau. Đó là chưa kể quân sĩ chỉ có 3 nước đi, quân tượng chỉ có 5 nước, càng làm cho việc điều quân, khiển lính thật nhanh trong cờ tướng càng khó khăn hơn.

Xét về mặt binh pháp, tỷ lệ “người” và “vũ khí” trên một không gian nghiệt khó như thế chắc chắn sẽ làm cho “cuộc chiến” vô cùng khó khăn, đúng như hầu hết các cuộc chiến tranh trên trái đất này!

Ảnh một bàn cờ vua

Bên cạnh ba điểm tương đồng trên đây, bàn cờ giữa Đông và Tây có khá nhiều khác biệt.

1) Trong cờ vua, người chơi có thể tùy ý nâng vua lên, đặt vua xuống và thậm chí buộc cả vua cũng phải ngồi đúng chỗ (!) Ngược lại trong cờ tướng, vua là một “ai đó” mơ hồ, trừu tượng, không thuộc về trò chơi mà thuộc về “mệnh trời”. Rõ ràng ánh phản của chế độ chuyên chế hiện lên thật đủ trên bàn cờ tướng. Tất nhiên cũng phải hiểu rằng trên thực tế, quân tướng chính là vua bởi con “tướng” có hẳn một lãnh cung với hai sĩ ở hai bên. Trong cờ tướng, quân mạnh nhất là quân xe. Một khái niệm chính xác về nghĩa đời bởi xe bao giờ chẳng chạy nhanh và xe, tức là phải hiểu có nhiều người trên đó. Xe là biến thể khác của tốt. Với cờ vua thì khác. Quân hậu là quân bận rộn nhất, nhiều sức mạnh nhất. Hậu là hóa thân của vua. Vua với hậu là một (Quyền lực của gia đình hay của vương triều). Nói cách khác, trong cờ vua, vua nhất thiết phải là người có năng lực thật sự.

2) Trong cách duy lý, người phương Đông đem đến với bàn cờ nỗi buồn của sự chặt chẽ, lối mòn của sự cam chịu và chấp nhận. Có sự phân biệt rất rõ trong bàn cờ tướng về mưu lược và sức mạnh. Con mã không thể đi, nếu bị cản. Quân sĩ thì chỉ loanh quanh với mấy bước đi để làm thành một dấu cấm (X) bảo vệ tướng. Khi bày quân, thấy rõ 3 tầng của cấu trúc. Tốt phải ở xa vua, không được đến gần. Thậm chí, mã nhập cung, quân tử khốn cùng. Người phương Đông cũng hiểu rõ sức mạnh của đường chéo trong một hình chữ nhật - đoạn ngắn nhất trong một hình chữ nhật; nhưng lại kềm giữ sức mạnh đó bằng mọi cách có thể. Vì thế, so với cờ vua; 3 quân sĩ, tượng, mã đi chéo nhưng luôn đi trong tình thế bị động.

Nếu như cấu trúc, đặc trưng của bàn cờ phương Đông là mưu lược + sức mạnh thì phương Tây là sức mạnh (phần trí tuệ trong cờ vua được thể hiện thông qua sự biến hóa và năng lực tối đa của sức mạnh tổng lực). Khi bày quân, cờ vua sắp hai lớp. Những quân tốt ở rất gần vua. Người phương Tây đem đến bàn cờ sự biến hóa, sự lấp lánh của trí tuệ và tính linh hoạt. Quân tốt trong cờ tướng cũng có sáu nước đi - con đường ngắn nhất có thể, để đến với thắng lợi - như cờ vua, nhưng tốt vẫn mãi... là tốt - Con vua thì lại làm vua, con sãi ở chùa... Trong khi đó, ở cờ vua, nếu quân tốt đi đến tận cùng của cuộc “chiến tranh”, góp phần quyết định tạo nên chiến thắng thì sẽ được phong vương! Có lẽ đó là thí dụ rõ nhất về sự đột biến và thay đổi! Quả thật, mỗi khi chơi cờ vua, tôi lại thấy thấm thía hơn câu nói của Napoléon Bonaparte: Một người lính không có khát vọng trở thành nguyên soái thì tốt nhất là đừng làm lính! Bàn cờ vua cũng cho thấy sức mạnh to lớn của con người thông qua vai trò của Hậu. Hậu có khả năng kiểm soát cả tám hướng trên bàn cờ. Đấy là khả năng đích thực của những thiên tài chính trị.

Ảnh một trận đánh cờ người

3) Trước khi khai cuộc, trong cờ tướng, giữa hai bên là một đường biên giới. Vì vậy, mục tiêu của cuộc chơi là thôn tính. Trong khi đó ở cờ vua, không hề có một ranh giới nào trên “chiến trường”: Mục tiêu của trò chơi là thống nhất. Ý nghĩa duy lý của vấn đề này có thể được hiểu ở tầm xa hơn nữa. Cờ tướng là “bình thiên hạ” - một mưu đồ và khát vọng hầu như không có giới hạn bởi hết tướng này sẽ có tướng khác. Ngược lại trong cờ vua, chiến trường là một cuộc tranh chấp sòng phẳng, bình đẳng về lực lượng nhưng hơn nhau về trí tuệ (sức mạnh).

Ảnh một bàn cờ vua

4) Trong cờ tướng có quân pháo. Đây là một vấn đề đáng chú ý. Điều chắc chắn là trò chơi này xuất hiện sau công nguyên, sau khi thuốc súng đã ra đời. Ngược lại, thời điểm ra đời của cờ vua phải xuất hiện trước những cuộc Thập tự chinh (Crossades, từ năm 1096 đến 1270), vì thuốc súng, từ Trung Quốc qua Arabs, chỉ đến với phương Tây trong thời kỳ Thập tự chinh. Pháo binh trong những cuộc chiến tranh ở phương Đông có sức mạnh rất hạn chế nhưng trong cờ tướng lại khá đáng kể. Điều này hoàn toàn mâu thuẫn. Câu trả lời có lẽ phải vận về Kinh Dịch.

Nếu không kể pháo thì trên bàn cờ đã có năm quẻ trong bát quái (càn, khôn, khảm, cấn, đoài). Như vậy, trò chơi sẽ không tạo nên sự hoàn chỉnh vì còn thiếu ba quẻ nữa. Quân pháo đã đem đến cả gió rít (tốn), tiếng sét gầm (chấn) và cả sức nóng của lửa (ly).

Ông tổ của binh pháp là Tôn Tử có viết rằng: Đội quân chiến thắng là đội quân có đủ các điều kiện chiến thắng trước khi giao tranh; đội quân thất bại là đội quân giao tranh rồi mới tìm cách chiến thắng. Lời di lẽ đó của Tôn Tử là bất hủ. Cả hai cách chơi cờ của Đông và Tây đều dạy cho con người biết cách lựa chọn đối thủ trước khi bước vào cuộc chơi. Cuộc chiến sẽ tẻ nhạt và vô nghĩa biết bao khi đối thủ của Saddam Hussein là George Bush. Mặt khác, chiến tranh, dù chỉ trên bàn cờ, cũng không cho phép đưa ra bất kỳ một quyết định sai lầm nào, bởi Lạc nước hai xe đành bỏ phí; Gặp thời một tốt cũng thành công!

Bàn cờ tướng bằng đèn lồng

Ngồi trước bàn cờ bé nhỏ nhưng không hề đơn giản, con người có thể học hỏi biết bao điều. Người nóng nảy sẽ biết cách để bình tĩnh hơn; người nóng vội sẽ biết kiên nhẫn có giá trị như thế nào. Bàn cờ đòi hỏi sự tỉnh táo thường trực. Bàn cờ dạy cho con người biết cách sống sòng phẳng trong cuộc đời. Bàn cờ cho con người biết phần thưởng của chiến thắng nan giải, hao tâm, tổn trí đến mức độ nào. Bạn sẽ không thể là một người chơi cờ giỏi hay là một nhà chính trị giỏi nếu không biết nhìn xa, trông rộng. Bàn cờ là nơi dạy ta đủ đầy nhất nghĩa của chữ dũng: biết sợ những điều đáng sợ và không sợ những điều không đáng sợ. Bạn có tin rằng chơi cờ còn có thể cho ta biết cách để tiết kiệm không? Tiết kiệm đường đi để đến đích, tiết kiệm năng lượng và nhân lực trên bàn cờ chính trị đầy ma giáo, ỡm ờ. Chơi cờ cũng như sống ở trên đời, phải tuân thủ nguyên tắc: không khoan, không hoãn, cấm à à. Một khi đã sờ vào thì phải nắm lấy và trả giá ...

Đến với bàn cờ, bạn sẽ cảm nhận được tốc độ của tiếng vó ngựa dồn, thúc hối; bởi những đường chéo cắt xẻ và đan xen của những quân mã, quân tượng, quân hậu; sự bình đẳng có thể nhất giữa người cuối cùng và người trên cùng trong thang bậc xã hội...

Vậy, đã khi nào ta trăn trở với nỗi day dứt rằng, bài học hay ích lợi lớn nhất của môn cờ là gì? Có lẽ, chính bàn cờ đã cho ta biết rõ những điều không thể và có thể trong cuộc đời, trong chiến tranh... Bàn cờ còn nhắc nhở ta rằng: Dẫu có những lúc ta đứng yên, quay lui, đi vòng, gian khổ, bế tắc hay mất mát; nhưng phải nhớ, lẽ sống còn chỉ có một nguyên tắc: tiến lên phía trước là chiến thắng!


Giáo Sư Hà Văn Thịnh.

[cotuongvp]

Mình nghĩ cờ chỉ đem lại niềm đam mê, sự giải trí và tính tư duy logic chứ chưa thực sự mang lại tính độc lập, tự chủ, quyết đoán như bạn nói. Bạn thử ngẫm ngay với chính bản thân mình thì thấy rõ hơn

[themgaidep]

Bài 3 .Ngôi sao cờ - Anh ở đâu?

Dù ít được nói ra nhưng rõ ràng khá nhiều các bậc đại cao thủ đều xuất thân từ truyền thống gia đình. Chẳng phải Hà Quang Bố, Hứa Văn Hải, Trần Quới, cho tới Phạm Tấn Hòa, Mai Thanh Minh, Diep Khai Nguyên… đều tạo dựng được nghiệp cờ của mình từ ông mình, cha mình đó sao?

Cha truyền con nối - ảnh minh họa

Nhiều người cho rằng đó là do gien từ đời trước truyền lại cho đời sau. Điều đó hoàn toàn không đúng, bởi không chỉ trong cờ mà hàng loạt lĩnh vực khác nhau như văn học, hội họa, âm nhạc, toán học, thể thao… ta cũng thấy có hiện tượng “cha truyền con nối”, thậm chí hàng chục đời, con cháu vẫn làm rạng ranh tổ tiên. Chính cấu trúc ưu việt trong phần nào đó của bộ não đã được sao chép từ thế hệ trước cho tới thế hệ sau. Thí dụ, có những cấu trúc não rất nổi trội về tư duy logic, lại có những cấu trúc não rất nổi trội về tư duy hình tượng. Tuy nhiên cũng có những kỳ thủ mà cha mẹ hay ông bà mình hoàn toàn không biết gì về cờ, nhưng trong cấu trúc não vẫn nổi trội về một hướng tư duy nào đó. Có những cô bé, cậu bé ngay từ những nước cờ đầu tiên đã thể hiện được những phẩm chất ưu tú của mình, tiếp thu sự lắt léo, phức tạp, sâu sắc của cờ một cách nhẹ nhàng thoải mái cứ ý như sinh ra là để chơi cờ vậy, người ta gọi đó là những tài năng bẩm sinh. Nếu được phát hiện kịp thời, được tạo đầy đủ điều kiện để phát triển và có được phương pháp giáo dưỡng đúng đắn cộng với sự cần mẫn thì nhất định sẽ thành nhân tài.

Cúp vàng cho nhà vô địch

Những tài năng bẩm sinh rất ít ỏi, những thần đồng lại vô cùng hiếm hoi, trong hàng triệu người mới có một. Vì vậy trong thể thao trí tuệ, phát hiện được tài năng đích thực là một việc rất tinh tế và quan trọng. Chỉ có những người thầy có kiến thức sâu, có nhạy cảm và cả linh cảm mới có khả năng “tìm được anh hùng trong đám vạn quân”.

Tuy nhiên nếu không phải là tài năng bẩm sinh đích thực thì cố công đào tạo 10 hay 20 năm cũng không trở thành ngôi sao lớn của thể thao được, nhất là trong thể thao trí tuệ, một điều mà chính lịch sử của các môn cờ(cờ Tướng, cờ Vua, cờ Vây) đã chỉ ra rất rõ ràng.


(St)

[themgaidep]

Mình nghĩ cờ chỉ đem lại niềm đam mê, sự giải trí và tính tư duy logic chứ chưa thực sự mang lại tính độc lập, tự chủ, quyết đoán như bạn nói. Bạn thử ngẫm ngay với chính bản thân mình thì thấy rõ hơn

Chào bạn, bài viết chỉ mang tính tham khảo và giải trí, nó có thể đúng với người này nhưng không đúng với ngừoi khác. Và Themgaidep tôn trọng ý kiến của bạn. Thân!