Cảm nghĩ về Trương Phi và Quan Vũ !

[cothe2010]

ko phải vậy đâu bác ạh.phong thái và tướng mạo đẹp mà đc phong thánh,thì Triệu Tử Long ko hề kém cạnh

việc thờ Quan Vũ bắt đầu từ thời nhà Thanh-1 ý kiến được nhiều ng công nhận-.khi ấy phong trào "Phản Thanh Phục Minh " lên cao trào.các nhân sĩ trong phong trào này,muốn lấy 1 hình tượng để thờ.là kim chỉ nam cho các hoạt động của nhóm.tìm đi tìm lại,họ quyết định thờ ông Quan Vũ.

bởi ông có 1 đặc điểm chung với Thiên Địa Hội (lấy tạm thế-vì quen thuộc) ấy là cùng chiến đầu bảo vệ và khôi phục nhà Hán (người TQ tự nhận mình là con cháu nhà Hán-Nam Tử Hán Đại Trượng Phu là hàm ý này).hơn nữa,đám người Thiên Địa Hội đều phần lớn xuất thân từ đám lục lâm thảo khấu.nên rất thần tượng Quan Vũ (kiêu ngạo,sống tình nghĩa,xả thân vì huynh đệ,tài năng....)

Theo nhiều ý kiến thì Quan Vũ đã được thờ từ sau khi ông mất , có ý kiến thì đến đời Tùy - Đường , những người khác thì cho rằng đến thời nhà Thanh mới thờ , tôi vẫn chưa xác định bên nào đúng bên nào sai nên ko dám viết bừa , chỉ là thấy hình tượng Quan Vũ rất đẹp nên mạo muôi phát biểu vậy. Còn Triệu Tử Long tuy đẹp mã nhưng ko kỳ lạ như Quan Vũ về ngoại hình(mặt đỏ , râu dài). Rất cám ơn bạn về lời bình.

Sau đây là 1 đoạn trích từ phía lịch sử " Tại Trung Quốc, Đức Quan Thánh được thờ phụng ở nhiều nơi, tôn lên nhiều danh hiệu cao quý.

Sau khi mất, ông được truy tặng chức Tráng Mậu hầu. Thời nhà Tống, Tống Huy Tông truy tôn ông là Trung Huệ Công; Tống Cao Tông tôn ông làm Tráng Mậu Vũ An vương. Đến thời Minh Thần Tông, ông được tôn làm Quan Đế. Vua nhà Minh coi ông là vị thần hộ quốc[35].

Đời Thanh, Càn Long tôn ông làm Trung Nghĩa Vũ Thần đại đế. Năm 1856, người ta cho rằng ông đã hiển linh giúp quân Thanh thắng giặc nên binh lính nhà Thanh thường treo ảnh ông trong doanh trại và đeo tượng ông, coi như bùa hộ mệnh[36]. Cũng vì sự việc này, vua Hàm Phong đã tôn ông lên ngang hàng với Khổng Tử, gọi là Quan Phu Tử. Ông là người thứ hai sau Khổng Tử được tôn xưng là Phu Tử[37]

Tào Tháo được xem là người đầu tiên dựng am thờ Quan Công, ngay tại quận Tiêu nước Bái quê mình - am Linh Thố. Sau đó nhiều nơi ở Trung Quốc đã lập đền thờ Quan Thánh.
Do ảnh hưởng từ tiểu thuyết Tam Quốc diễn nghĩa, hình tượng ông càng trở nên thần thánh trong sự ngưỡng mộ của nhân dân. Năm 1914 thời Trung Hoa Dân Quốc, Quan Vũ được thờ chung với Nhạc Phi tại Võ miếu. Tại huyện Thái Hưng tỉnh Giang Tô, ông được thờ cùng Nhạc Phi và Văn Thiên Tường."

nên bác thấy,bên Hồng Kông thờ QV rất nhiều,phần đông là thuộc giới anh chị.

Người HK thường thờ Quan Vũ cầm thanh long đao , nhưng ngoài ra còn nhiều người thờ kiểu khác
Theo Winkipedia: " Việc thờ Quan Vũ có ảnh hưởng sâu rộng trong dân gian. Ông được nhân dân thờ như Thần độ mạng; giới thương nhân coi ông như thần tài; giới nho sĩ coi ông như thần văn học (tượng Quan Vũ trên 1 tay có cầm Kinh Xuân Thu); giới quân sự coi ông như vị thần bảo vệ bản mệnh. Người ta giải thích rằng sở dĩ ông có cả ảnh hưởng tới giới thương nhân vì hồi còn hàn vi ông từng làm nghề bán đậu phụ. Các đao phủ thường giấu đao trong đền thờ ông vì họ cho rằng uy linh của ông sẽ ngăn trở oan hồn về báo oán[39]"

[123456]

Theo nhiều ý kiến thì Quan Vũ đã được thờ từ sau khi ông mất , có ý kiến thì đến đời Tùy - Đường , những người khác thì cho rằng đến thời nhà Thanh mới thờ , tôi vẫn chưa xác định bên nào đúng bên nào sai nên ko dám viết bừa , chỉ là thấy hình tượng Quan Vũ rất đẹp nên mạo muôi phát biểu vậy. Còn Triệu Tử Long tuy đẹp mã nhưng ko kỳ lạ như Quan Vũ về ngoại hình(mặt đỏ , râu dài). Rất cám ơn bạn về lời bình.

Sau đây là 1 đoạn trích từ phía lịch sử " Tại Trung Quốc, Đức Quan Thánh được thờ phụng ở nhiều nơi, tôn lên nhiều danh hiệu cao quý.

Sau khi mất, ông được truy tặng chức Tráng Mậu hầu. Thời nhà Tống, Tống Huy Tông truy tôn ông là Trung Huệ Công; Tống Cao Tông tôn ông làm Tráng Mậu Vũ An vương. Đến thời Minh Thần Tông, ông được tôn làm Quan Đế. Vua nhà Minh coi ông là vị thần hộ quốc[35].

Đời Thanh, Càn Long tôn ông làm Trung Nghĩa Vũ Thần đại đế. Năm 1856, người ta cho rằng ông đã hiển linh giúp quân Thanh thắng giặc nên binh lính nhà Thanh thường treo ảnh ông trong doanh trại và đeo tượng ông, coi như bùa hộ mệnh[36]. Cũng vì sự việc này, vua Hàm Phong đã tôn ông lên ngang hàng với Khổng Tử, gọi là Quan Phu Tử. Ông là người thứ hai sau Khổng Tử được tôn xưng là Phu Tử[37]

Tào Tháo được xem là người đầu tiên dựng am thờ Quan Công, ngay tại quận Tiêu nước Bái quê mình - am Linh Thố. Sau đó nhiều nơi ở Trung Quốc đã lập đền thờ Quan Thánh.
Do ảnh hưởng từ tiểu thuyết Tam Quốc diễn nghĩa, hình tượng ông càng trở nên thần thánh trong sự ngưỡng mộ của nhân dân. Năm 1914 thời Trung Hoa Dân Quốc, Quan Vũ được thờ chung với Nhạc Phi tại Võ miếu. Tại huyện Thái Hưng tỉnh Giang Tô, ông được thờ cùng Nhạc Phi và Văn Thiên Tường."



Người HK thường thờ Quan Vũ cầm thanh long đao , nhưng ngoài ra còn nhiều người thờ kiểu khác
Theo Winkipedia: " Việc thờ Quan Vũ có ảnh hưởng sâu rộng trong dân gian. Ông được nhân dân thờ như Thần độ mạng; giới thương nhân coi ông như thần tài; giới nho sĩ coi ông như thần văn học (tượng Quan Vũ trên 1 tay có cầm Kinh Xuân Thu); giới quân sự coi ông như vị thần bảo vệ bản mệnh. Người ta giải thích rằng sở dĩ ông có cả ảnh hưởng tới giới thương nhân vì hồi còn hàn vi ông từng làm nghề bán đậu phụ. Các đao phủ thường giấu đao trong đền thờ ông vì họ cho rằng uy linh của ông sẽ ngăn trở oan hồn về báo oán[39]"

cảm ơn bác về tài liệu rất hay!! t cũng đã nói ở trên,ấy là ý kiến được nhiều người công nhận.tất nhiên là t nghiêng về ý kiến này.nên mới bình ở đây

t cũng đã đọc qua 1 số tài liệu trên.theo t đc biết,việc Càn Long phong Thánh cho ông,cũng là để xoa dịu tình hình trong nước (hàm ý Mãn-Hán cùng chung 1 nhà).chứ thời nhà Thanh,họ có tiền lệ ko trọng dụng người Hán,như là tuyển cung phi,làm đến hoàng hậu phải là người Mãn,rồi con cháu bát kỳ nhà Mãn thường đc trọng dụng,cất nhắc lên nhiều vị trí quan trọng....v..v... nên việc Càn Long phong thánh cho QV (người Hán-lại có tiền lệ bảo vệ tông tộc nhà Hán) là 1 chiêu bài chính trị khá cao tay. 1 XH phong kiến,vẫn đặt nặng vấn đề tâm linh thì việc "hào phóng" cho tín ngưỡng của người dân sẽ thu phục đc khá nhiều nhân tâm

thêm vào đó,khi hình tượng QV ban đầu là 1 dũng tướng,bảo vệ cho nhà Hán (Thục chưa thống nhất đc TQ), giờ lại đc đồng nhất thành 1 vị thánh hộ quốc

Đời Thanh, Càn Long tôn ông làm Trung Nghĩa Vũ Thần đại đế. Năm 1856, người ta cho rằng ông đã hiển linh giúp quân Thanh thắng giặc nên binh lính nhà Thanh thường treo ảnh ông trong doanh trại và đeo tượng ông, coi như bùa hộ mệnh

tất nhiên khi nâng tầm ông lên vậy,cũng đã tự động đồng nhất Mãn-Hán,từ thế đối đầu 2 bộ tộc (đang bí từ,tạm gọi thế ) lại quy về 1 mối,dưới mục đích chung lớn hơn.ấy là bảo vệ tổ quốc (ông Quan Vũ là thánh người Hán,mà cũng hiển thánh,xách đao bảo vệ cho nhà Thanh cơ mà)

còn từ thời trước đó (nhà Tùy,Tống....) có thờ ông,nhưng có thể thấy,ko rầm rộ và quy mô như thời nhà Thanh đc

Sau khi mất, ông được truy tặng chức Tráng Mậu hầu. Thời nhà Tống, Tống Huy Tông truy tôn ông là Trung Huệ Công; Tống Cao Tông tôn ông làm Tráng Mậu Vũ An vương. Đến thời Minh Thần Tông, ông được tôn làm Quan Đế. Vua nhà Minh coi ông là vị thần hộ quốc

rõ ràng,các đời trước chỉ truy tôn ông tước hiệu.điều này gặp rất nhiều với các danh nhân khác.ko có j nổi bật

đến đời nhà Minh cũng bắt đầu xuất hiện việc thờ cúng ông-tiền triều nhà Minh là Nguyên vốn là ngoại tộc (Mông Cổ)-cũng với hàm ý "trùng hưng nhà Hán",tuy nhiên có lẽ mẫu thuẫn sắc tộc thời Nguyên lớn hơn rất nhiều so với đời nhà Thanh.nên các nghĩa quân vốn ko cần khuấy động các "nam tử Hán" bằng chiêu bài QV,cũng đã rất thành công

còn thời nhà Thanh,dân chúng đã quá mệt mỏi sau nhiều trận chiến tranh (Sấm Vương Lý Tự Thành phản Minh thành công,chưa kịp ở ngôi bị nhà Thanh lật,sau đó xảy ra nhiều cuộc thanh trừng-đến tận thời Khang Hy,TQ mới tạm coi là quy về 1 mối) cộng thêm các minh vương nhà Thanh khi ấy khá đc lòng dân.phong trào "Phản Thanh Phục Minh" vốn ko có thời cơ + cớ để làm "cách mạng", nên mới vin vào hình tượng Quan Đế để ngầm nhắc nhở "con cháu nhà Hán" ko quên việc "mất nước".

[cothe2010]

Sau 1 hồi tìm hiểu thêm các tư liệu về Quan Vũ. Tôi xin nêu 1 vài điểm chính trong việc thờ phụng Quan Công của người dân TQ(ngắn gọn) như sau:

1) Lý do thờ Quan Công ?

Người dân TQ chịu ảnh hưởng sâu sắc bởi Nho giáo. QC là nét đẹp tiêu biểu phù hợp với Nho giáo nên được người dân thờ phụng , phong thánh như Khổng Phu Tử - người sáng lập Nho giáo.

2) Người dân TQ bắt đầu thờ QC từ lúc nào?

Từ thời Tam Quốc, với nhiều am miếu thờ QC đã được dựng lên từ thời kỳ này sau khi ông mất mà Tào Tháo là 1 trong những người đầu tiên.

3) Trào lưu thờ QC phát triển mạnh mẽ vào thời kỳ nào?

Từ thời Minh - Thanh, sau khi cuốn Tam Quốc Chí ra đời . Đặc biệt mạnh mẽ vào thời nhà Thanh.

4) Ở VN có thờ QC ko?

Rất ít. Chủ yếu là người Hoa sống ở VN và 1 số người theo đạo Hòa hảo.

1 số đền thờ QC ở VN ( trích wikipedia ):


* Đền Ngọc Sơn hồ Hoàn Kiếm trước đây từng là nơi thờ Quan Thánh.
* Đền Quan Công ở bến Tây Luông, cách cổng thành Thăng Long 2 dặm.
* Miếu Quan Đế do Bỉnh Trung Công thời Hậu Lê xây dựng ở phường Hà Khẩu, nay là phố Nguyễn Trung Trực, Hà Nội.
* Miếu Quan Thánh ở xã Năng Tịnh, huyện Mỹ Lộc, Nam Định.
* Đền Quan Đế ở xã Vân Trai, huyện Ngọc Sơn, Thanh Hóa.
* Đền Quan Thánh ở phố Bắc Hà, huyện Kim Động, Hưng Yên
* Miếu Quan Công do người Hoa xây dựng ở huyện Phong Thổ, Lai Châu.
* Miếu Quan Đế ở xã Nước Hai, huyện Hòa An, Cao Bằng.
* Đền Quan Công tại cạnh chùa Thiên Mụ ở Huế.
* Đền Quan Công ở Hội An, Quảng Nam.
* Miếu Quan Đế (Chùa Ông) của người Hoa, Phan Thiết, Bình Thuận.
* Đền Quan Công tại huyện Tuy Phong, Bình Thuận
* Chùa Quan Đế ở Bình Tây, Chợ Lớn, Thành phố Hồ Chí Minh.
* Đền thờ Quan Thánh tại Thành phố Vũng Tàu

Mong đc các bạn bổ sung thêm cho bài viết.

[Gà làng cờ]

Chắc phải bảo mấy bác Hello gì đó sang đây đọc bài của bác 123456 để biết vì sao người ta thờ Quan Vũ. Bài của bác viết rất có lý và cũng gần với suy nghĩ của Gà.

Nói thêm về xuất thân Quan Vũ, là phường giang hồ, nên tính cách biểu lộ sau này cũng khá giang hồ. Bác nào không chịu thì đọc lại Tam Quốc, ngay chương đầu có viết về xuất thân của Quan Vũ: giết người xong bỏ trốn, đi giang hồ 5,6 năm.

.hơn nữa,đám người Thiên Địa Hội đều phần lớn xuất thân từ đám lục lâm thảo khấu.nên rất thần tượng Quan Vũ (kiêu ngạo,sống tình nghĩa,xả thân vì huynh đệ,tài năng....)

Có gì lạ đâu khi Quan Vũ vốn xuất thân là phường giang hồ.

[123456]

Sau 1 hồi tìm hiểu thêm các tư liệu về Quan Vũ. Tôi xin nêu 1 vài điểm chính trong việc thờ phụng Quan Công của người dân TQ(ngắn gọn) như sau:

1) Lý do thờ Quan Công ?

Người dân TQ chịu ảnh hưởng sâu sắc bởi Nho giáo. QC là nét đẹp tiêu biểu phù hợp với Nho giáo nên được người dân thờ phụng , phong thánh như Khổng Phu Tử - người sáng lập Nho giáo.

2) Người dân TQ bắt đầu thờ QC từ lúc nào?

Từ thời Tam Quốc, với nhiều am miếu thờ QC đã được dựng lên từ thời kỳ này sau khi ông mất mà Tào Tháo là 1 trong những người đầu tiên.

3) Trào lưu thờ QC phát triển mạnh mẽ vào thời kỳ nào?

Từ thời Minh - Thanh, sau khi cuốn Tam Quốc Chí ra đời . Đặc biệt mạnh mẽ vào thời nhà Thanh.

4) Ở VN có thờ QC ko?

Rất ít. Chủ yếu là người Hoa sống ở VN và 1 số người theo đạo Hòa hảo.

1 số đền thờ QC ở VN ( trích wikipedia ):


* Đền Ngọc Sơn hồ Hoàn Kiếm trước đây từng là nơi thờ Quan Thánh.
* Đền Quan Công ở bến Tây Luông, cách cổng thành Thăng Long 2 dặm.
* Miếu Quan Đế do Bỉnh Trung Công thời Hậu Lê xây dựng ở phường Hà Khẩu, nay là phố Nguyễn Trung Trực, Hà Nội.
* Miếu Quan Thánh ở xã Năng Tịnh, huyện Mỹ Lộc, Nam Định.
* Đền Quan Đế ở xã Vân Trai, huyện Ngọc Sơn, Thanh Hóa.
* Đền Quan Thánh ở phố Bắc Hà, huyện Kim Động, Hưng Yên
* Miếu Quan Công do người Hoa xây dựng ở huyện Phong Thổ, Lai Châu.
* Miếu Quan Đế ở xã Nước Hai, huyện Hòa An, Cao Bằng.
* Đền Quan Công tại cạnh chùa Thiên Mụ ở Huế.
* Đền Quan Công ở Hội An, Quảng Nam.
* Miếu Quan Đế (Chùa Ông) của người Hoa, Phan Thiết, Bình Thuận.
* Đền Quan Công tại huyện Tuy Phong, Bình Thuận
* Chùa Quan Đế ở Bình Tây, Chợ Lớn, Thành phố Hồ Chí Minh.
* Đền thờ Quan Thánh tại Thành phố Vũng Tàu

Mong đc các bạn bổ sung thêm cho bài viết.

t có phủ nhận việc Quan Vũ đc thờ từ thời tam quốc đâu bác.t chỉ nhấn mạnh việc ông đc thờ phụng,bùng phát mạnh vào thời Minh,sau là đời Thanh còn đông đảo hơn (lý do xin ko nhắc lại nữa)

còn việc ông đc thờ từ thời tam quốc,cũng ko có j lạ.theo t đc biết thì Khổng Minh cũng đc thờ phụng từ thời ấy.tuy nhiên ý nghĩa việc thờ phụng ông chỉ mang ý nghĩa tôn vinh,tưởng nhớ công lao (Tào Tháo lập thờ ông là 1 chiêu bài chính trị.khi bên Ngô giết đc QV bèn dâng đầu cho Tào,ý bảo việc giết QV là làm theo ý của tào -> chuyển sự thù địch của Thục sang Ngụy,tuy nhiên Tào đã khéo léo,đối xử với QV rất hậu.nên tự khắc đã đứng ngoài sự thù hận này)

dọc theo lịch sử VN,bác cũng sẽ thấy rất nhiều đền thờ các danh nhân,như Lý Thường Kiệt,Nguyễn Trãi,Hưng Đạo Vương......các danh nhân thường đc tấn phong là thánh hoàng làng (phạm vi nhỏ hẹp).việc ấy nên được hiểu là sự tôn vinh công đức của họ lúc sinh thời

còn việc QV đc phong thánh (mang tầm quốc gia) thì mãi tận đời Minh-Thanh mới thực sự bùng phát.khi ấy hình ảnh của QV đã mang ý nghĩa và hình ảnh lớn hơn rất nhiều lúc ban đầu (thời tam quốc)

[hai_au106]

Quan Vũ được xem là đại diện tượng trưng cho tín nghĩa
Cái hay của Tam Quốc,như các nhà sử học phân tích,là tiểu thuyết này khắc họa rõ nét của "Anh Hùng Tứ Tuyệt",tứ tuyệt ở đây là Tuyệt nhân,Tuyệt nghĩa, Tuyệt trí,Tuyệt gian
Anh hùng tứ tuyệt là 4 nhân vật chính đại diện cho Tứ tuyệt này:

Lưu Bị------------------tuyệt nhân
Quan Vũ----------------tuyệt nghĩa
Gia Cát Lượng-----------tuyệt trí
Tào Tháo---------------tuyệt gian

[thongdoanvan]

Quan Vũ được xem là đại diện tượng trưng cho tín nghĩa
Cái hay của Tam Quốc,như các nhà sử học phân tích,là tiểu thuyết này khắc họa rõ nét của "Anh Hùng Tứ Tuyệt",tứ tuyệt ở đây là Tuyệt nhân,Tuyệt nghĩa, Tuyệt trí,Tuyệt gian
Anh hùng tứ tuyệt là 4 nhân vật chính đại diện cho Tứ tuyệt này:

Lưu Bị------------------tuyệt nhân
Quan Vũ----------------tuyệt nghĩa
Gia Cát Lượng-----------tuyệt trí
Tào Tháo---------------tuyệt gian

Tuyệt nhân, Tuyệt nghĩa, Tuyệt trí-->Có thể gọi là anh hùng.
Còn Tuyệt gian thì không phải là anh hùng đâu bác.
Tào tháo là một người văn hay, túc trí, đa mưu, có công trị nước. Chỉ có cái thiếu, đó là nghiệp lớn không thành. Vì thời thế đổi thay, sã hội cũ mục nát. Thì tất yếu phải có sự thay đổi thôi.

[Gà làng cờ]

Bàn về cái "nhân" của Lưu Bị thì có nhiều điều thú vị lắm. Gà thấy Lưu Bị là "giả nhân" thì hợp lý hơn , Bị còn gian xảo hơn Tào Tháo nhiều. Tháo bị chửi là bất nhân thì đã đành vì ông làm nhiều điều cũng gọi là bất nhân. Còn Lưu Bị cũng làm nhiều điều bất nhân bất nghĩa nhưng lại được ca tụng là nhân nghĩa. Ấy chứng tỏ Lưu Bị gian xảo hơn Tào Tháo

[hai_au106]

Tuyệt nhân, Tuyệt nghĩa, Tuyệt trí-->Có thể gọi là anh hùng.
Còn Tuyệt gian thì không phải là anh hùng đâu bác.
Tào tháo là một người văn hay, túc trí, đa mưu, có công trị nước. Chỉ có cái thiếu, đó là nghiệp lớn không thành. Vì thời thế đổi thay, sã hội cũ mục nát. Thì tất yếu phải có sự thay đổi thôi.

Sao lại nói Tào Tháo nghiệp lớn ko thành? Tháo là người thống nhất Trung nguyên,tiêu diệt rất nhiều các thế lực cát cứ ở phương Bắc như Viên Thuật,Viên Thiệu,Lã Bố,Lưu Biểu...chấm dứt cảnh chiến tranh đầu liên miên đầu rơi máu chảy giữa các thế lực cát cứ ở vùng Hoài Bắc...Tháo mang danh nghĩa là thừa tướng nhà Hán và về cuối đời vẫn ko cướp ngôi,phải kể là có công rât lớn với nhà Hán
Tào Tháo là nhân vật sinh động nhất trong tác phẩm,được nêu bật lên bởi chất Gian hùng.Ông ta đa nghi và khá nhẫn tâm,nhưng chính những đặc trưng đó đã tạo nên 1 tính cách đặc biệt ko giống ai.Ông được coi là 1 anh hùng thời loạn
Cậu hãy xem tập 1 lúc bị quân Đổng Trác vây khốn,Tào Hồng liều chết mở đường máu cho Tháo,Hồng có nói với Tào Tháo 1 câu bất hủ: Thiên hạ có thể không có tôi,nhưng không thể không có ông

[hai_au106]

Bàn về cái "nhân" của Lưu Bị thì có nhiều điều thú vị lắm. Gà thấy Lưu Bị là "giả nhân" thì hợp lý hơn , Bị còn gian xảo hơn Tào Tháo nhiều. Tháo bị chửi là bất nhân thì đã đành vì ông làm nhiều điều cũng gọi là bất nhân. Còn Lưu Bị cũng làm nhiều điều bất nhân bất nghĩa nhưng lại được ca tụng là nhân nghĩa. Ấy chứng tỏ Lưu Bị gian xảo hơn Tào Tháo

Lưu Bị trong tác phẩm Tam Quốc và trong các bộ phim Tam Quốc luôn được miêu tả như 1 vị vua nhân nghĩa,1 người lãnh đạo lý tưởng để mọi người đi theo hết lòng cống hiến,trong thời buổi rối ren,tác giả muốn tìm ra 1 hình mẫu để đọc giả có hứng theo dõi.Trong truyện những ai chống lại LB,mưu hại LB đều là...kẻ ác
còn thực tế thì quả thật LB có thể cho là 1 con người rất trí trá,tôi đã phân tích kỹ về vấn đề này trong bài viết "có phải Lưu Bị mới chính là người thanh lý Quan Vũ?"