Dũng Khí

[Lâm Đệ]

Thân tặng ông Gió mong ông giữ gìn sức khỏe ,gió máy dễ chữa chứ gió trăng thì thật khốn đốn

Một tích xưa kể rằng Tần Thủy Hoàng muốn chiếm Anh Lăng nhưng không muốn đánh mà dùng kế, sai người đến bảo An Lăng quân:


- Vua ta muốn đem 500 dặm đất để đổi lấy đất An Lăng là 50 dặm, mong ngài hãy bằng lòng.


An Lăng quân không chịu và nói:

- Cảm ơn nhà vua đã gia ân. Đất tôi dù có 50 dặm nhưng vẫn là đất của tổ tiên để lại, không thể vâng mệnh.


Vua Tần nổi giận, sửa soạn cất quân đi đánh. Bấy giờ có một người áo vải già nua tên là Đường Thư vào xin An Lăng quân để đi sứ sang thuyết vua Tần. Vua Tần nói:


- An Lăng quân khinh ta chăng mà không chịu đổi 50 dặm để lấy mảnh đất rộng gấp mười? Cỡ như Hàn, Ngụy ta còn diệt huống gì đất An Lăng? 

Đường Thư nói:


- Không phải! An Lăng quân nhận đất của Tiên vương nên phải giữ, dẫu nhà vua đem ngàn dặm cũng không đổi chứ đừng nói 500 dặm.


Vua Tần nổi giận trợn mắt hỏi Đường Thư:


- Tên già ngu ngốc kia, ngươi có biết thiên tử giận thì sao không?


- Thì sao?


- Thiên tử mà giận một cái thì thây phơi trăm vạn, máu loang ngàn dặm.


Đường Thư ôn hòa hỏi lại:


- Đại vương có biết hạng áo vải nổi giận thì sao không?

Vua Tần lồng lộn lên đáp:


- Tụi áo vải mà giận thì chỉ lột mão, cởi dép, dập đầu mà lạy!


Đường Thư nhếch mép cười:


- Cũng có thật! Nhưng đó chỉ là bọn thất phu. Chứ kẻ sĩ giận thì khác. Lúc Chuyên Chư đâm Vương Liễu thì sao chổi lấn át mặt trăng; lúc Nhiếp Chính đâm Hiệp Lũy thì cầu vồng trắng vắt ngang qua mặt trời; lúc Yếu Ly đâm Khánh Kỵ thì chim ưng xanh đá nhau trên điện. Ba vị đó đều kẻ sĩ áo vải, lòng nén uất nên trời mới hiện lộ những điềm như vậy. Nay sắp có thêm tôi nữa là bốn. Kẻ sĩ mà nổi giận thì thây nằm hai cái, máu loang năm bước, thiên hạ để tang, tức như hôm nay.


Nói rồi tuốt gươm đứng lên. Vua Tần sợ quá nhũn người quỳ xuống tạ lỗi:


- Thôi, thôi! Mời tiên sinh ngồi! Làm gì đến nỗi như vậy! Quả nhân hiểu rồi. Hàn, Ngụy bị diệt mà An Lăng quân chỉ có 50 dặm đất mà vẫn giữ được chính là nhờ có tiên sinh đó!

Khái niệm của Khổng Tử về ba đức tính cơ bản của con người, “Nhân thì không lo, Trí thì không nghi ngờ, Dũng thì không sợ” (Quân tử đạo hữu tam: nhân giả bất ưu, trí giả bất hoặc, dũng giả bất cụ).

Thế nhưng trong ba phạm trù trên, cái nào quan trọng hơn và cần thiết hơn hay có giá trị tương đương? Ở đây rõ ràng, thiếu một trong ba đặc tính Nhân, Trí, Dũng chúng ta đều phải thừa nhận rằng đó không phải là một người quân tử. Cả ba đặc tính đó là điều kiện cần và đủ của một một đấng trượng phu đúng cách.

Nhân- nếu đòi hỏi triệt để phải có trí, sự có mặt cả hai đặc tính này giúp người đó tìm ra được cách giúp đỡ người khác một cách hữu hiệu, thiết thực nhất. Nếu có thêm có dũng (gan dạ, kiên trì thực hiện ý định giúp người) thì họ sẽ giúp người đó đến cùng. Nếu chỉ có Nhân thì thường con người dễ bị ủy mị, bị tình cảm chi phối mà thiếu sự phán xét của lý trí.

Nếu một cá nhân nào có chỉ có Dũng, gần như mọi thứ cao đẹp đều bị dẹp bỏ. Dũng khi đó trở thành thứ tính cách ngang tàng, liều mạng, đôi khi là một kẻ gàn bướng, cố chấp, nó trái ngược hoàn toàn với phong thái của người nho nhã, trượng phu. Nói không ngoa, Dũng chỉ có giá trị đạo đức khi phục tùng Trí và Nhân. Dũng là cái nền để Nhân và Trí được bộc lộ, là điểm tựa cho Nhân và Trí toả sáng.

Tuy nhiên, nếu có cả hai phẩm chất Nhân và Trí mà không có Dũng thì sao? Chỉ có Nhân mà không có Dũng là kẻ nhu nhược yếu hèn, ủy mị, chỉ có Trí mà không Dũng là kẻ khôn lỏi, lọc lừa, dùng trí khôn và kiến thức của mình chỉ nhằm mục đích vụ lợi, luôn đặt lợi ích của bản thân lên trên hết, kẻ chỉ có trí mà vô dũng giống như một loại tắc kè hoa, a dua theo kẻ mạnh, dù biết kẻ mạnh sai trái; khiếp sợ, bạc nhược trước cường quyền bạo lực, dễ đánh mất mình. Nếu kẻ đó lại thiếu thêm chữ Nhân thì đây thực sự là mối nguy hiểm, là thảm họa cho nhiều người.(st)